Op 6 juni zijn er Europese verkiezingen. Waarom is Europese samenwerking van belang voor het kennisveld?
“In een tijd van snelle geopolitieke veranderingen en technologische vooruitgang, moet de Europese Unie een tandje bijzetten om haar positie in de wereld handhaven. Het opbouwen van de Europese strategische autonomie, en de versterking van het Europese concurrentievermogen, vereisen nauwe samenwerking tussen lidstaten.”
“Hierin spelen onderwijs, onderzoek en innovatie een enorm belangrijke rol. De uitwisseling van studenten en onderzoekers creëert een Europees kennisecosysteem dat wedijvert met de top van de wereld. De kennis die wij samen ontwikkelen en delen maakt het verschil in de wereld. Zonder de aanzienlijke bijdrage van de Europese programma’s Erasmus+ en Horizon Europe zou dat niet kunnen.”
“Daarom zien we bij Neth-ER het grote belang van deze Europese en internationale samenwerking. Juist omdat er te midden van ad hoc crises zoals COVID-19, energietekorten en de oorlog in Oekraïne, nóg grotere uitdagingen om oplossingen vragen. Denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering, kunstmatige intelligentie en vergrijzing. Bij deze oplossingen speelt grensoverschrijdende samenwerking in onderwijs, onderzoek en innovatie een hele grote rol. Het Nederlandse kennisveld profiteert bovendien enorm van deze samenwerking, waarbij zowel onderzoek als onderwijs worden verrijkt door de uitwisseling van kennis en expertise op Europees niveau.”
Op welk resultaat van de afgelopen jaren mag de EU wat u betreft het trotste zijn?
“De EU heeft met Horizon Europe en Erasmus+ twee programma’s die van onschatbare waarde zijn voor de welvaart en kwaliteit van leven in de EU. Dat gaat van studentenuitwisselingen tot de baanbrekende ontdekkingen gefaciliteerd door de ERC. Bovendien vormen deze programma's de hoeksteen van Europees succes op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie.”
“Erasmus+ is met inmiddels meer dan tien miljoen deelnemers hét symbool van Europese eenwording, en door inclusiemaatregelen kunnen steeds meer Nederlanders delen in de unieke mogelijkheid om elders onderwijs te genieten of werkervaring op te doen in het kader van hun studie. Bovendien staat het programma midden in de maatschappij, getuige de strategische prioriteiten rond de digitale en groene transformaties en democratie. Denk ook aan de Centers of Vocational Excellence die gebaseerd zijn op succesvolle publiek-private samenwerkingen uit Nederland en inmiddels deelnemers uit mbo, hbo en wo bijeenbrengen. Het succes van Erasmus+ en Horizon laat zien hoe essentieel Europese investeringen in kennis zijn voor iedereen, ongeacht wat je doet.”
Waarmee zouden Parlement en Commissie de komende vijf jaar nu echt het verschil maken voor kennisinstellingen?
“Het handhaven van structurele en ambitieuze financiering voor zowel Horizon Europe als Erasmus+. Daarvoor is het essentieel dat Nederlandse Europarlementariërs straks weer zitting nemen in de EP-commissies die gaan over de begroting (BUDG), onderzoek & innovatie (ITRE) en onderwijs (CULT).”
“De laatste jaren hebben we ondanks de successen van beide programma’s gezien hoe de kennisbudgetten steeds weer slachtoffer werden van kortingen of herzieningen. De plaats van Horizon Europe in belangrijke initiatieven zoals de Chips Act laat zien welke rol kennis speelt in de ambities van Europa. Tegelijkertijd gaan zulke ambities ten koste van andere belangrijke uitdagingen als die niet gepaard gaan met nieuwe middelen. In februari kortten Europese regeringsleiders Horizon Europe zelfs met 2,1 miljard euro. De politiek creëert hiermee een zero-sum game waardoor Europa op andere terreinen inlevert ten opzichte van haar grootste economische concurrenten.”
“Als de EU daarom serieus is over haar strategisch ambities, moet het daarom met ambitieus budget voor Horizon en Erasmus+ komen, die beiden minstens verdubbeld moeten worden opdat Europa een internationale speler van betekenis blijft. Met zulke middelen creëren we voldoende ruimte voor excellent onderzoek, innovatie en talentontwikkeling binnen de Europese onderwijs- en onderzoeksruimtes.”
Hoe kunnen we Nederlands en Europees beleid beter aan elkaar koppelen, indachtig de recente adviezen van de Onderwijsraad en AWTI?
“Als we serieus werk willen maken van die betere Nederlandse aansluiting op Brussel, dan is het essentieel dat de overheid en kennisinstellingen elkaar aanvullen. Zij moeten een gezamenlijke en eenduidige boodschap hebben over het belang van onderzoek, onderwijs en innovatie voor de Europese samenleving. Dit impliceert ook een versterking van de rol van Neth-ER.”
“Die koppeling vergt een heroriëntatie. We moeten zelf actief Europese doelstellingen helpen vormgeven en zien als concrete kansen om ons eigen beleid te versterken, niet als abstracte idealen. Dat is heel belangrijk. Het is niet voldoende om enkel het Europees beleid te volgen: Nederland moet een proactieve houding aannemen om ervoor te zorgen dat Europees beleid aansluit bij nationale belangen. De adviezen van de Onderwijsraad en AWTI geven belangrijke handvaten voor hoe we Nederlands en Europees beleid beter kunnen richten.”
“Door Europees onderzoek- en onderwijsbeleid te integreren in ons nationaal beleid, profiteren we bovendien niet alleen van gedeelde expertise en ervaringen, maar vergroten we ook onze invloed op het Europese toneel. Vooral gezien de toenemende rol van Brussel op geopolitiek vlak, de snelle ontwikkelingen in onderwijsbeleid, en in aanloop naar het Nederlands voorzitterschap van de EU in 2029, is dat een grote pré.”
Welke bijdragen heeft uw organisatie te bieden aan Europa?
“Neth-ER heeft sinds 2023 de wettelijke taak om het Nederlandse kennisveld te informeren over beleidsontwikkelingen van de Europese Unie op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie en de mogelijkheden die dit beleid hen biedt. Door onze informatievoorziening, evenementen en gerichte adviezen speelt ons bescheiden Brussels bureau een belangrijke rol in het overbruggen van de ervaren kloof tussen Nederland en de EU.”
“Daarnaast zijn we trots op de bijdrage van onze leden aan Europese besluitvorming. Of het nu gaat om het verzekeren van studentenbelangen, interdisciplinair gezondheidsonderzoek of nieuwe partnerschappen in kennisdeling, onze leden staan klaar om toekomstgericht Europees beleid te ondersteunen door kennis en kunde bij te dragen over de maatschappelijke vraagstukken. In de toekomst willen wij Nederlandse experts en expertise nog nadrukkelijker naar voren brengen.”
“Nederlandse kennisinstellingen zijn actief betrokken bij het bevorderen van onderzoekssamenwerking en het stimuleren van internationale uitwisseling en samenwerking in het onderwijs. Daarmee pakken zij maatschappelijke uitdagingen effectief aan. Als Neth-ER vormen wij een schakel tussen het kennisveld en Europese beleidsmakers.”
“Met een gezonde dosis idealisme, een onvermoeibare drive, en onze gezamenlijke inspanningen dragen we bij aan een duurzamer en welvarender Europa. Vandaag, gisteren en morgen.”
Context
In aanloop naar de Europese verkiezingen op 6 juni publiceert Neth-ER wekelijks een schriftelijk interview met vertegenwoordigers, bestuursleden en andere sleutelspelers binnen het Nederlandse kennisveld over Europese kwesties en thema’s. Henne Schuwer sluit deze serie af. Alle interviews zijn hier te vinden:
