Zowel extern als intern bedreigingen Kwaliteitseisen in Horizon Europe en een wettelijke definitie
Academische vrijheid in Europa staat onder druk, blijkt uit een rapport van de European Parliamentary Research Service (EPRS), geschreven voor het Panel for the Future of Science and Technology (STOA). Uit het onderzoek blijkt dat de invloed van landelijke politiek op academische instituten een serieuze bedreiging is. Sommige EU-lidstaten gebruiken namelijk universiteiten als politieke instrumenten om de populariteit van de regering te vergroten. Ook vormt de toenemende invloed van commerciële partijen een bedreiging voor de academische vrijheid doordat zij alleen onderzoek financieren dat winst oplevert. Ook de intolerantie richting onderzoekers en wetenschappers ziet de EPRS als bedreiging voor de academische vrijheid. Naast deze externe factoren, is de doorgeschoten bureaucratisering van universiteiten een interne bedreiging. k. Ook merkt de EPRS op dat interne strubbelingen ervoor kunnen zorgen dat er minder ruimte is voor minderheidsstandpunten.
Kwaliteitseisen in Horizon Europe en een wettelijke definitie
Om het toenemende probleem op te lossen, zou de Commissie Horizon Europe-projecten strenger kunnen evalueren op het waarborgen van academische vrijheden. Ook zouden onderzoekspartners bij het aanvragen van Horizon Europe-financiering een plan aanleveren om de academische vrijheid te beschermen. Dat stelt de EPRS voor in haar concrete aanbevelingen Om het beleid voor academische vrijheid te versterken. : . Ook is er een duidelijke wettelijke definitie van academische vrijheid nodig om in te grijpen zodra academische vrijheid in gedrang komt. Een ander voorstel is om academische vrijheid te koppelen aan institutionele kwaliteitseisen en om wetenschappelijke kennis over academische vrijheid uit te breiden.
Context
Meerdere Europese spelers maken zich zorgen over de academische vrijheid. Zo heeft het Europees Parlement begin 2024 via een motie opgeroepen om de academische vrijheid beter te beschermen. De onderzoekscommissie van het Parlement riep in 2023 ook al op om academische vrijheid te verankeren in het Verdrag van de EU. In mei hebben onderwijsministers van de deelnemende landen in het Bolognaproces het belang van academische vrijheid benadrukt in de slotverklaring van de tweejaarlijkse ontmoeting Volgens de Academic Freedom Monitor van 2023, verslechtert ook in Nederland de academische vrijheid. De STOA is een panel van Europarlementariërs, dat zich bezighoudt metmet de wetenschappelijke en technologische dimensie van het parlementaire werk en brengen regelmatig rapporten uit over ontwikkelingen op het gebied van wetenschap en technologie.
