Vrij verkeer van onderzoek, innovatie, kennis en onderwijs is onontbeerlijk
Onderzoek en innovatie moeten een integraal onderdeel worden van de interne markt van de EU. Dit adviseert Enrico Letta, voormalig premier van Italïe, in ‘Much more than a market’, waarin hij aanbevelingen formuleert met betrekking tot de herindeling van de Europese interne markt en het versterken van het concurrentievermogen van de EU. Letta pleit voor de toevoeging van een vijfde vrijheid aan het huidige kader van de interne markt, gericht op het vrije verkeer van onderzoek, innovatie, kennis en onderwijs. Met de huidige vier vrijheden – het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal – is de EU volgens Letta onvoldoende uitgerust om adequaat te reageren op hedendaagse maatschappelijke uitdagingen.
Kennis brengt capaciteit
De interne markt biedt momenteel onvoldoende capaciteit om de verschuivingen veroorzaakt door digitalisering, technologische innovaties en klimaatverandering aan te pakken, stelt Letta. De vijfde vrijheid zal een ecosysteem creëren dat in staat is om de uitdagingen en kansen van de 21e eeuw het hoofd te bieden. Daarbij legt Letta sterk de nadruk op het belang van het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering en biodiversiteitsverlies. Hij wijst tevens op de prominente rol die de vijfde vrijheid kan spelen in de revitalisering van de gezondheidszorg, met in het achterhoofd de lessen geleerd tijdens de coronapandemie.
Open Science als bouwsteen voor de vijfde vrijheid
De implementatie van de vijfde vrijheid vergt een brede aanpak, waarbij beleidsinitiatieven, infrastructuurverbeteringen en samenwerkingsmechanismen essentieel zijn om innovatie, Open Science en digitale vaardigheden te stimuleren, aldus Letta. Het aanmoedigen en faciliteren van grensoverschrijdende kennisstromen is van groot belang, evenals het bevorderen van samenwerking tussen de publieke en private sector om innovatie te versnellen en de concurrentiepositie van Europa te versterken. De mobiliteit van onderzoekers speelt een cruciale rol in het bevorderen van Open Science, waarbij administratieve barrières moeten worden verminderd. Tegelijkertijd moet Europa haar talent behouden en ervoor zorgen dat het Europese kennisveld aantrekkelijk blijft voor onderzoekers.
“European Knowledge Commons” als centrale pijler
Letta benadrukt dat Europa haar volledige potentieel op het gebied van onderzoek en ontwikkeling moet benutten om gebruik te maken van de mogelijkheden van de interne markt. Om deze doelen te bereiken, is het van belang om relevante vaardigheden aan te leren, infrastructuren op te bouwen en investeringen te verstrekken aan individuen en bedrijven. Letta beschouwt de oprichting van een Europees Kennis Gemeengoed (European Knowledge Commons) als een noodzakelijke stap om innovatie en maatschappelijke vooruitgang te bevorderen. Daarmee bedoelt hij een centraal, openbaar en digitaal platform dat toegang biedt tot publiek gefinancierd onderzoek, datasets en educatieve bronnen.
Grote rol voor AI en digitalisering
AI en digitalisering spelen een cruciale rol in de overgang naar een op kennis gebaseerde economie, waarbij informatie en educatie als belangrijkste drijfveren voor economische groei, innovatie en concurrentievermogen fungeren. In deze context speelt data volgens Letta een centrale rol, aangezien het onmisbaar is voor het nemen van beslissingen en het maken van beleid. De vijfde vrijheid heeft tot doel het potentieel van data te benutten door de toegankelijkheid en deelbaarheid van informatie binnen – en buiten – de EU te waarborgen. Dit streven naar een vrije en open uitwisseling van data is essentieel om innovatie te stimuleren en economische groei te bevorderen, zoals Letta benadrukt. Echter, om een bloeiende data-economie te realiseren, zijn betrouwbaarheid, veiligheid en transparantie van cruciaal belang. Alleen door deze aspecten te waarborgen kan het volledige potentieel van data benut worden, terwijl tegelijkertijd het vertrouwen van burgers en bedrijven behouden blijft.
Bottom-up, industrie- en beleidsgericht onderzoek
Europa worstelt met het bijhouden van snelle mondiale ontwikkelingen in technologie. Letta schrijft dit grotendeels toe aan het ontbreken van een robuuste industrie en coherente ecosystemen voor innovatie op het continent. Hij pleit dan ook voor een verschuiving naar een collectief Europees industriebeleid dat sterke Europese technologische infrastructuren vestigt en private investeringen aantrekt. Letta benadrukt dat een dergelijk beleid van cruciaal belang is om een competitieve Europese techsector op te bouwen, de concurrentiepositie van de EU te versterken en de werking van de interne markt te bevorderen.
Grenzeloos leren onder 18 verplicht
De Europese Onderwijsruimte is een cruciale dimensie van de vijfde vrijheid. Om transnationale leermobiliteit verder te stimuleren, heeft de Europese Commissie onlangs een blauwdruk voorgesteld voor een Europees diploma. Dit initiatief is bedoeld om de erkenning van kwalificaties te vergemakkelijken en de mobiliteit van studenten binnen Europa te bevorderen. Naast het voorstel voor een Europees diploma, pleit Letta voor investeringen in Europese Universiteitenallianties en het uitbreiden van mobiliteitsmogelijkheden voor alle studenten, inclusief het mbo en de middelbare school. Door mobiliteit in het secundair onderwijs te verplichten voor alle Europeanen onder de 18 jaar wil Letta bijdragen aan de verwezenlijking van de Europese onderwijsambities en het bevorderen van een inclusieve leeromgeving.
Context
Spanje en België, als voormalig en huidig voorzitter van de Raad, en de Commissie verzochten Letta in 2023 om een onafhankelijk rapport over de toekomst van de interne markt te schrijven. Het rapport is gepresenteerd aan de Europese Raad, die het tijdens een tweedaagse top in Brussel agendeerde in de context van de economie en het concurrentievermogen van de EU. Naar verwachting is het rapport bepalend voor de politieke agenda van de volgende Commissie die dit najaar aantreedt. De uitkomsten uit het rapport kunnen daarom verstrekkende gevolgen hebben voor de toekomstige structurering van niet alleen de interne markt, maar ook van het O&I-landschap en de financieringsprogramma’s. Mario Draghi, voorheen premier van Italië en president van de Europese Centrale Bank, werkt momenteel aan een rapport over de toekomst van het Europese concurrentievermogen, dat naar verwachting deze zomer verschijnt.
Mede geschreven door Leah Corsmit.
