Participatie in het beleidsproces
Goede beheersing van digitale- en informatievaardigheden en kritisch denkvermogen helpen burgers mee te doen in het beleidsproces. Onderwijs is essentieel voor het aanleren van deze vaardigheden. Dat staat in één van de voorstellen voor een aanbeveling aan lidstaten die de Commissie doet als onderdeel van het Defence of Democracy Package. De aanbeveling richt zich op de participatie van burgers en het maatschappelijk middenveld in beleidsprocessen. Publieke instellingen moeten deze participatie faciliteren, aldus de Commissie. Zij moeten mensen helpen hun stem te laten horen en discriminatie tegengaan. De Commissie geeft zelf alvast het goede voorbeeld met het betrekken van het European Citizen’s Panel in haar beleidsproces. De Commissie vraagt lidstaten extra aandacht te besteden aan het betrekken van kinderen en jongeren in democratische processen op lokaal, regionaal en nationaal niveau. Informatievaardigheden en kritisch denken moeten al vanaf jonge leeftijd worden ontwikkeld, onder andere door het onderwijs hier op in te richten.
Buitenlandse beleidsbeïnvloeding
Het pakket bevat ook een voorstel voor een richtlijn over beleidsbeïnvloeding door partijen uit derde landen. Die partijen kunnen bijvoorbeeld niet-Europese onderzoeksgroepen en denktanks zijn. De Commissie geeft aan dat de richtlijn academische vrijheid en institutionele autonomie van hogeronderwijsinstellingen niet in het geding moet brengen. Het doel is namelijk om buitenlandse belangenbehartiging transparanter te maken en misbruik te voorkomen. Om dit te bereiken wil de Commissie een publiek toegankelijk transparantieregister invoeren waar belangenbehartigers uit derde landen zich in moeten registreren. Ook moeten ze belangrijke informatie registeren die ze in hun rol als belangenbehartiger verkrijgen.
Bescherming van electorale processen
Ten slotte zit er een aanbeveling over het versterken en beschermen van electorale processen in het pakket. Ook hier noemt de Commissie weer het belang van goed onderwijs, dat mensen beschermt tegen desinformatie en kan motiveren om te gaan stemmen. Ook stelt de Commissie voor om samenwerkingsverbanden te vormen tussen de organisatoren van verkiezingen en onderzoekers, mensenrechtenverdedigers en waarnemers om een goed verloop van verkiezingen te waarborgen.
Context
Het Parlement riep al eerder op om actie te ondernemen tegen buitenlandse inmenging en informatiemanipulatie in de EU. Het pakket is extra relevant door het omkoopschandaal in het Europees Parlement dat in 2022 aan het licht kwam. De presentatie van het pakket valt tevens samen met de aanloop naar de Europese verkiezingen die in juni 2024 plaatsvinden. Uit recent onderzoek van Eurobarometer, gepubliceerd op 6 december, blijkt dat veel Europese burgers zich zorgen maken over beïnvloeding van verkiezingen en beleid door derde partijen. De aanbevelingen zijn niet juridisch bindend. Als de richtlijn wordt aangenomen door het Parlement en de Raad moeten de lidstaten hieraan voldoen, maar mogen ze zelf de wetgeving ontwerpen om dit te bereiken. In een bijgevoegde communicatie geeft de Commissie tevens toelichting hoe Horizon en Erasmus+ de laatste jaren bijdroegen aan de weerbarheid van Europese democratieën.
Mede geschreven door Bas Morshuis.
