Laatste ontwikkelingen

De evaluatie van Horizon 2020 is van start gegaan met een consultatie die twaalf weken open stond tot en met 23 februari. Ook Neth-ER reageerde op de consultatie. De consultatie maakt deel uit van een bredere evaluatie van de kaderprogramma’s, die ook Horizon Europe omvat. De Commissie dient de ex-post evaluatie van Horizon 2020 eind 2023 af te ronden. De bevindingen daarvan komen van pas in de voorbereidingen van de tweede helft van Horizon Europe en diens opvolger in 2028, hoe ver dat nog lijkt.

Bijna 70% van de deelnemers aan Horizon 2020 was nieuw in het programma. Veel nieuwkomers komen van het mkb. In Nederland ging ongeveer 20 procent van de financiering naar nieuwkomers. Dit percentage ligt iets hoger dan het gemiddelde van 17,5 procent voor de ‘’EU-15’’ lidstaten als geheel, de oudere lidstaten waartoe ook Nederland behoort. 

De eerste drie jaar van het Quantum Technologies Flagship waren niet zonder succes. Het Europese vlaggenschip op het gebied van quantumonderzoek financierde 24 projecten uit Horizon 2020. Dat leverde onder meer 25 start-ups, 105 patenten en 1.536 publicaties op. Nog belangrijker is de kiem van een Europees quantumnetwerk, hoewel vaardigheden en genderbalans zorg vragen.

Horizon 2020 is inmiddels overgegaan in opvolger Horizon Europe. Toch blijft het programma van belang voor het veld. Veel projecten zijn in de laatste jaren van start gegaan en lopen nog tot en met 2024. Daarnaast werken de ervaringen met Horizon 2020 door in het nieuwe programma. De Europese Rekenkamer concludeerde dat er in 2021 opnieuw veel fouten worden gemaakt in onderzoeksprojecten, net als in voorgaande jaren. Zij spoort aan om hier in Horizon Europe extra op te letten, bijvoorbeeld in de vorm van lump sum financiering.

Laatst geüpdatet: 28 maart 2023

Doel Horizon 2020

Horizon 2020 was gericht op wetenschap op topniveau, concurrerende industrie en het aanpakken van maatschappelijke uitdagingen. Daarnaast moest het achtste Kaderprogramma innovatie aanjagen, samenwerking met derde landen bevorderen en de Europese onderzoeksruimte (ERA) versterken. Verder moest het programma de Europese financiering van onderzoeks- en innovatieprojecten een stuk eenvoudiger maken door simpelere regels voor deelname en een overzichtelijke programmastructuur. Om deze doelen te bereiken richtte Horizon 2020 zich op drie prioriteiten met Europese meerwaarde die aansloten bij de Europa 2020-strategie voor werkgelegenheid en groei en de Innovation Union.

Drie pijlers

Net als opvolger Horizon Europe kende Horizon 2020 drie pijlers, die echter iets anders opgebouwd waren:

• De eerste pijler Excellent Science richtte zich op het bevorderen van excellente wetenschap om van Europa een aantrekkelijke locatie te maken voor ’s werelds beste wetenschappers. Deze prioriteit werd ingevuld met behulp van de instrumenten als de European Research Council (ERC) en Marie Curie-acties. Verder vielen onder deze pijler ondersteuning van Future and Emerging Technologies (FET) en de grote onderzoekinfrastructuren.
• De tweede pijler Industrial Leadership had heeft tot doel Europa aantrekkelijker te maken voor bedrijven om te investeren in onderzoek en innovatie. Bovendien moest deze prioriteit het groeipotentieel van Europese bedrijven ondersteunen, waaronder nadrukkelijk het midden- en kleinbedrijf. De pijler financierde onder meer samenwerkingsprojecten op het vlak van ICT.
• De derde pijler Societal Challenges richtte zich op zeven prioritaire gebieden die gehoor geven aan de beleidsprioriteiten van de Europa 2020- strategie. Het ging onder meer om gezondheid, voeding, energie, transport, klimaat & milieu, maatschappij en veiligheid.

Naast deze prioriteiten steunde Horizon 2020 ook het European Institute of Innovation and Technology (EIT), het Joint Research Centre (JRC), kernonderzoek (Euratom), widening en onderzoeksprojecten met burgers (Science with and for Society). De Commissie voorzag bij aanvang een budget van bijna 80 miljard euro, hoewel hier in de loop der jaren in geschoven werd.

Vereenvoudiging

Om excellente onderzoekers en innovatieve bedrijven bij het nieuwe onderzoek- en innovatieprogramma te betrekken, was een relatief eenvoudig programma een absolute vereiste. Voorbeelden van deze vereenvoudigingen zijn één set deelnameregels die van toepassing is op alle onderdelen van het programma; eenvoudigere financieringsregels; het wegnemen van lastige obstakels die de toegang tot onderzoeksfinanciering belemmeren; het verminderen van administratieve kosten van de deelnemers en vereenvoudiging. Toch bleef het percentage fouten hoog. Daarom maakte ook opvolger Horizon Europe simplificatie tot speerpunt.

Afronding en evaluatie

De Commissie moet eind 2023 een zogenaamde ex-post evaluatie afronden voor Horizon 2020. Deze volgt op de mid-term evaluatie van het programma. Volgens de Verordening moet de ex-post evaluatie een aantal aspecten behandelen, waaronder de achtergrond, de uitvoering en de successen. Ook de impact en duurzaamheid van de maatregelen op langere termijn en de verspreiding en de benutting van de onderzoeksresultaten worden beoordeeld. Daarnaast zal de Commissie kijken naar beoordeling van voorstellen, de EIC pilot, open access, focusgebieden, horizontale prioriteiten, relevantie & coherentie, en synergieën met andere programma’s.

Publieke consultatie

Het veld kon haar ervaringen delen via een publieke consultatie, die naast Horizon 2020 ook Horizon Europe en de strategische prioriteiten van de kaderprogramma’s omvat. Daarnaast maakt de Commissie voor de evaluatie gebruik van twaalf studies. Zeven hiervan gaan specifiek over horizontale elementen binnen Horizon 2020 en worden in de loop van 2022/2023 afgerond:

1. De studie naar evaluaties van voorstellen concludeerde dat deze eerlijk verlopen maar sneller en transparanter kunnen, bijvoorbeeld door het veld eerder te betrekken.
2. 83% van de Horizon 2020-publicaties is al openlijk toegankelijk, bleek uit een studie naar Open access policy, maar dit brengt hoge kosten met zich mee.
3. Focusgebieden verbeteren de doelmatigheid van Horizon 2020, maar de afstemming met missies kan beter.
4. De pilot van de European Innovation Council (EIC) heeft haar nut bewezen, mede door de competitie in heel Europa.
5. Horizon 2020 kende teveel cross-cutting issues, die ook nog eens niet goed zijn bijgehouden.
6. Relevance, internal coherence & policy mix
7. External coherence & synergies

Daarnaast gaan vijf studies over specifieke impactgebieden, die de evaluaties van Horizon 2020 én Horizon Europe ondersteunen. Deze worden in de loop van 2023 afgerond.

• Excellent Science (inclusief widening en ERA)
• Resilient Europe
• Green transition
• Digital and industrial transition
• Innovative Europe