Na groen licht voor de EU-meerjarenbegroting 2021-2027 regent het politieke akkoorden tussen de Raad en het Parlement. Naast Horizon Europe en Erasmus+ zijn de instellingen het inmiddels ook eens geworden over de regelgeving en budgetverdeling voor de EU-programma’s Digital Europe, EU4Health, het Europees ruimtevaartprogramma, het Europees Defensiefonds, Creative Europe en LIFE. Hoewel de wetsteksten nog niet openbaar zijn, zet Neth-ER de laatste ontwikkelingen op een rijtje.


Het regent politieke akkoorden op Europese programma’s

Digital Europe

Nadat de Raad en het Parlement het eens zijn geworden over het meerjarig financieel kader (MFK) voor de programmaperiode 2021-2027 wordt er hard gewerkt aan het bereiken van politieke akkoorden op alle EU-programma’s die onder het MFK vallen. Het voorlopig akkoord op Digital Europe betreft een nieuw programma met een budget van 7,5 miljard euro om projecten te financieren op het gebied van supercomputing (hiervoor wordt 2,2 miljard gereserveerd), kunstmatige intelligentie (2,1 miljard), cybersecurity (1,6 miljard), digitale vaardigheden (577 miljoen) en het breder inzetten van digitale technologieën en interoperabiliteit (1,1 miljard). De Commissie meldt dat Digital Europe in aanvulling kan werken op andere EU-programma’s zoals Horizon Europe, om de kloof tussen onderzoek naar digitale technologieën en de toepassing daarvan te dichten. Onderhandelingen over het thema lagen sinds het voorjaar van 2019 stil.

EU4Health

Ook EU4Health wordt als nieuw programma ingewijd in de komende programmaperiode en het afgesproken budget bedraagt 5,1 miljard euro. Het programma dient te worden ingezet om Europa beter bestand te maken tegen mogelijke toekomstige gezondheidscrisissen, voortbouwend op de lessen die geleerd zijn uit de coronacrisis. Grofweg 20% van het budget gaat naar het voorkomen van ziektes en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Met EU4Health wordt ook geïnvesteerd in digitalisering in de gezondheidssector, onder meer door het ontwikkelen van een European Health Data Space. Samenwerking over de grenzen heen wordt versterkt en uitgebreid, onder andere met Europese referentienetwerken.

Europees Defensiefonds

Het voorlopige politieke akkoord voor het Europees Defensiefonds bevestigt dat de EU in de komende programmaperiode zal gaan investeren in onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten voor defensie. Het fonds kan rekenen op bijna 8 miljard euro, waarvan ruim 2,6 miljard toegewezen wordt aan onderzoek en 5,3 miljard aan ontwikkelingsactiviteiten. Het fonds richt zich op projecten waar minimaal drie deelnemende partijen uit drie lidstaten bij betrokken zijn. Alle projecten die aanspraak maken op het fonds worden eerst door de Commissie beoordeeld op ethische overwegingen.

Europees ruimtevaartprogramma

Ook voor het Europees ruimtevaartprogramma zijn de regels vastgesteld in een voorlopig politiek akkoord; het programma krijgt een envelop van 14,8 miljard euro. Het programma brengt bestaande en nieuwe Europese ruimtevaartactiviteiten samen in één programma. Het budget wordt verdeeld onder het Galileo/EGNOS programma (9 miljard) voor satellietnavigatie, het Copernicusprogramma (5,4 miljard) dat zich richt op de observatie van de aarde, en voor het lanceren van de Europese initiatieven GOVSATCOM en SSA (442 miljoen), gericht op communicatie tussen satellieten en het beschermen van ruimteinfrastructuur tegen ruimteschroot.

Creative Europe

Er is ook is er een akkoord bereikt op het EU-programma Creative Europe waarmee ruim 2,2 miljard euro ter beschikking wordt gesteld om de creatieve sector in Europa te ondersteunen. Het programma moet Europees creatief talent ondersteunen om samenwerkingen over de grens op te zoeken. Er zal in het nieuwe programma meer aandacht zijn voor inclusie, gendergelijkheid en muziek. Voor het eerst zal onder het programma ook de nieuwsmediasector ondersteund worden; zo zullen er activiteiten gericht op mediageletterdheid opgezet worden.

EU-programma voor milieu en klimaatactie

Met het voorlopig politiek akkoord op het EU-programma voor milieu en klimaatactie (LIFE) is bekend gemaakt dat vanaf 2021 naast natuur, biodiversiteit, klimaatactie ook projecten gefinancierd worden voor schone energie. Het totale budget is vastgesteld op 5,4 miljard euro, waarvan 3,5 miljard naar milieuactiviteiten gaat en 1,9 miljard naar klimaatactie. Met grotere focus op energie-efficiëntie en hernieuwbare energieprojecten poogt het LIFE programma bij te dragen aan de transitie naar een schone, circulaire en klimaatbestendige economie. Tegelijkertijd wil LIFE de kwaliteit van het milieu te beschermen en het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan.

Europees kernfusie onderzoek

De ambassadeurs van de Raad bereikten ook een akkoord over de International Thermonuclear Experimental Reactor (ITER) en het onderzoeks- en trainingsprogramma van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom). De Raad legt 5,6 miljard weg voor ITER, een internationaal project om ‘s werelds grootste nucleaire fusiemachine te bouwen. Daar bovenop komt nog 1,4 miljard voor het Euratom onderzoeksprogramma, verdeeld in €583 miljoen voor onderzoek en ontwikkeling in kernfusie, €266 miljoen voor stralingsbescherming en €532 miljoen voor het Joint Research Centre. Het Euratomprogramma zal onderzoek voortzetten naar kernenergie, verbeteringen aanbrengen op het gebied van onderwijs en training, en de mobiliteit van onderzoekers ondersteunen via Horizon Europe en het Marie Skłodowska-Curie programma.

Faciliteit voor Herstel en Veerkracht

Tenslotte is er een akkoord bereikt over de Faciliteit voor Herstel en Veerkracht (RRF), onderdeel van het herstelfonds NextGenerationEU. De RRF wordt gestructureerd rond zes pijlers: de groene transitie; digitale transformatie; slimme, duurzame en inclusieve groei en banen; sociale en territoriale cohesie, gezondheid en veerkracht; en onderwijs en vaardigheden. Waar het Parlement eerder vroeg om 40% van de investeringen uit de RRF aan het klimaat te besteden, gaat zij akkoord met de door de Commissie voorgestelde 37%. Het Parlement krijgt wel een belangrijke rol in het bestuur van de RRF, waar ze de Commissie tijdens reguliere overleggen kan uitnodigen om onderwerpen gerelateerd aan de faciliteit te bespreken. Nederland zal 5,6 miljard uit het herstelfonds ontvangen

Context

Nadat de Raad en het Parlement een akkoord hebben bereikt op het meerjarig financieel kader (MFK) wordt er haast gemaakt om politieke akkoorden te bereiken op alle EU-programma’s die binnen het MFK vallen. Naast akkoorden op de Verordening voor Horizon Europe en Erasmus+ zijn de Raad en het Parlement het inmiddels ook eens geworden over de programma’s Digital Europe, EU4Health, het Europees ruimtevaartprogramma, het Europees Defensiefonds, Creative Europe, LIFE, Euratom en de RRF. Hiermee zijn er afspraken gemaakt over de budgetverdeling binnen de programma’s. De bedragen in dit artikel zijn gegeven in lopende prijzen. Voor al deze EU-programma’s geldt dat er voorlopige politieke akkoorden zijn bereikt tussen de onderhandelaars van de Raad en het Parlement; de programma’s moeten nog formeel bekrachtigd worden door zowel het Parlement als de Raad voor ze van start kunnen gaan. Dat zal naar verwachting begin januari gebeuren.