11 mei 2023
Plaatsvervangend directeur
Meer informatie nodig? Stel uw vraag aan één van onze medewerkers
De Europese regionale fondsen ontberen focus en maatschappelijke relevantie, terwijl het de missies in Horizon Europe ontbreekt aan samenwerking met de regio. Een missiegedreven regionaal beleid zou uitkomst bieden, adviseert de wetenschappelijke dienst van de Commissie.
Zowel het regionale beleid van de EU als de missies in Horizon Europe kampen met structurele problemen. Door de twee samen te voegen kunnen die problemen grotendeels worden opgelost. Dat concludeert het Joint Research Centre (JRC), de wetenschappelijke dienst van de Commissie, in ‘Missions and Cohesion Policy: Living separate or dancing together?’. Hoewel het JRC nadrukkelijk geen beleid maakt, maar slechts onderzoekt, toont het rapport hoe de Commissie om zou kunnen gaan met de kwakkelende beleidsterreinen.
Volgens de onderzoekers sluiten zowel cohesiebeleid als de missies niet goed aan op hun theoretische onderbouwing. De structuurfondsen zijn gericht op het verkleinen van verschillen tussen Europese regio’s. In de praktijk gaat het geld echter voornamelijk naar algemene beleidsdoelen als digitalisering en vergroening, en uit het regionale karakter van de fondsen zich niet in behaalde resultaten maar enkel in wie het geld mag besteden: regionale overheden. Bovendien profiteren welvarende regio’s amper van de fondsen, wat de publieke steun doet afbrokkelen, en bleek uit een studie dat het cohesiebeleid de ongelijkheid binnen regio's juist versterkt. Tenslotte streeft het Europese herstelfonds NextGenerationEU in de meeste landen nagenoeg dezelfde doelen na en komt het geld ook bij regio’s terecht. Kortom, het Europese regiobeleid kampt met een identiteitscrisis en de toegevoegde waarde van de structuurfondsen raakt vertroebeld, aldus de onderzoekers.
De missies in Horizon Europe hebben een vergelijkbaar probleem, stelt het rapport. De vijf missies willen ieder een concrete maatschappelijke uitdaging aanpakken, zoals schoon water en kanker. Daarvoor financieren de missies niet enkel onderzoek, maar stimuleren ze ook implementatie in de praktijk en zelfs beleidswijzigingen, zoals belasting op alcohol of tabak. Daarmee verwatert echter de onderzoeksdimensie van de missies, die voornamelijk leunen op financiering uit Horizon. Een ander probleem is dat de missies vooral neerslaan in rijkere regio’s, stellen de onderzoekers. De missies vallen immers onder Horizon, dat geen regionale verdeelsleutel kent. Dit druist in tegen het doel van de missies, want alle regio’s kampen met dezelfde maatschappelijke uitdagingen.
Door missies onder te brengen in de structuurfondsen zouden beide beleidsterreinen erop vooruit gaan, redeneert het rapport. De missies zouden hierdoor openstaan voor alle regio’s, wat de inclusie ten goede komt. Bovendien worden zo de maatschappelijke uitdagen in heel Europa aangepakt, wat noodzakelijk is om een missie als voltooid te kunnen bestempelen. Tenslotte worden de structuurfondsen zo relevanter voor welvarende regio’s, die nu amper geld ontvangen uit de fondsen.
De onderzoekers van het JRC willen met hun rapport een steen in de Brusselse vijver gooien. Zowel het regionale beleid als de missies zijn aan kritiek onderhevig en de uitvoering verloopt stroperig. In 2023 besluit de Commissie na een evaluatie of de missies door zullen gaan. Ook de structuurfondsen worden dit jaar geëvalueerd, waarvoor dit jaar een consultatie liep.
Lidstaten nog te vaak onduidelijk over open-acces publicatiekosten