Brusselse inzet voor groen herstel na de coronacrisis
De Commissie is een stap dichter bij het bereiken van haar Green Deal ambities. Bijna een jaar na lancering van de ambitieuze groene groeistrategie heeft het Parlement haar positie over de klimaatwet op 7 oktober aangenomen. Het Parlement geeft aan in haar resoluties dat zij 60 procent CO2-reductie wil bereiken vóór 2030, ten opzichte van 1990, en dat iedere lidstaat klimaatneutraal is vóór 2050. Al eerder maakte Von der Leyen, Voorzitter van de Commissie, een statement in haar State of the Union. Ook zij wil de klimaatdoelen voor 2030 ophogen en een verhoging van 40% naar 55% CO2-reductie tot 2030 doorvoeren. De klimaatwensen van de Commissie en het Parlement bevestigen de Brusselse inzet op groen herstel na de crisis. Over de hoogte van de klimaatdoelen voor 2030 wordt op dit moment onderhandeld door de lidstaten onder leiding van het Duits voorzitterschap. De klimaatdoelen tot 2030 staan daarmee nog niet definitief vast.
De impact van de Green Deal op het kennisveld
Corona of niet, de Green Deal ontwikkelt zich met een sneltreinvaart. Sinds de lancering is niet alleen de klimaatwet geïntroduceerd, maar voor ieder groen thema een bijpassende strategie die een bijdrage levert aan de klimaatdoelen. Hieronder vallen onder andere de Industriestrategie, het Actieplan Circulaire Economie en de biodiversiteitsstrategie. Daarbij heeft de Green Deal invloed op de Erasmus+ en Horizon programma’s met concrete ontwikkelingen die nu al ten uitvoer zijn gebracht. Zo heeft de Commissie onder andere een eenmalige Green Deal Call van 1 miljard euro in het kader van Horizon 2020 gepubliceerd. Daarmee heeft de Green Deal meteen betekenis voor het Nederlandse kennisveld. Hieronder wordt verder toegelicht waarom en op welke manier.
Green recovery door onderwijs en Erasmus+
Allereerst speelt onderwijs een rol in het bereiken van de klimaatdoelen. Zo riep het Parlement al eerder op om Erasmus+ in te zetten tegen klimaatverandering, met aandacht voor de vergroening van studentenmobiliteit. Ook ziet het Parlement een rol voor het Europese Universiteiten-initiatief en de Centres of Vocational Excellence weggelegd om duurzame curricula op te stellen. En het Parlement bepleit een actieve rol voor de Europese onderwijs- en cultuurprogramma’s om de klimaatdoelen te behalen. Daarnaast wil de Commissie, in lijn met Green Recovery, ruimte maken voor leven lang leren in een groenere wereld na corona en een groene aanpak mogelijk maken via Next Generation EU: het Europees Herstelfonds.
Vaardigheden voor een groene transitie
Hiernaast wordt een nadruk gelegd op vaardigheden die aansluiten bij de groene transitie, om de klimaatdoelen te behalen. De Skills Agenda besteedt aandacht aan vaardigheden die zijn gericht op industriële ecosystemen, groene transities – waaronder een rol in de groene renovatiegolf – en innovatie. Ook het Europees Sociaal Fonds + (ESF+), de opvolger van het huidige ESF-programma, sluit hierop aan met een nadruk op vaardigheden voor de groene economie. De Commissie had bovendien al eerder een fonds voor rechtvaardige transitie (JTF) opgezet, die hoofdzakelijk is gericht op om- en bijscholing naar groene beroepen en vakgebieden. Nu wil zij het JTF aanvullen met 10 miljard euro vanuit het Europees Herstelfonds, zodat er een totaalbedrag beschikbaar komt van 17,5 miljard euro (huidige Raadsakkoord MFK 2021-2027).
Onderzoek als basis voor klimaatdoelen
De Green Deal is naast onderwijs ook onlosmakelijk verbonden aan onderzoek. Allereerst omdat de maatregelen die de Commissie neemt om de klimaatdoelen te bereiken worden bijgesteld op basis van onderzoeksresultaten, waaronder die van het Europees milieuagentschap en de wetenschappelijk hoofdadviseurs van de Commissie. De Commissie zal tot 2050 ieder jaar een rapport publiceren op basis waarvan klimaatbeleid wordt aangepast aan de realiteit. In juni 2021 realiseert de Commissie haar eerste maatregelen om de klimaatdoelen te behalen. Om hieraan te voldoen, kondigt de Commissie in de Green Deal aan dat zij na zal gaan hoe wetenschappelijke instanties van de EU beter kunnen worden ingezet en hoe de Europese wetenschap en het bedrijfsleven beter kunnen worden samengebracht. Een concrete stap om kennis en data te verzamelen ten behoeve van de Green Deal is de realisatie van het een kenniscentrum voor biodiversiteit.
Onderzoek in financiële (streef)percentages
Daarnaast is onderzoek ook gekoppeld aan financiële percentages om de klimaatdoelen te volbrengen. Deze percentages kunnen impact hebben op de uitwerking van calls, de selectie van voorstellen en de financiering van onderzoeksinitiatieven. Dat het hierbij gaat om veel verschillende percentages maakt het niet gemakkelijker. Zo bepaalt het huidige Raadsakkoord MFK 2021-2027 dat 30% van het totaalbudget moet worden besteed aan de klimaatdoelen. Daarbinnen vallen ook de 25% besteding vanuit het nieuwe MFK, waaronder 30% vanuit InvestEU, 35% vanuit Horizon Europe en 37% vanuit het Europees Herstelfonds. De vraag blijft voorlopig hoe deze percentages worden berekend en hoe zwaar hieraan wordt getild. Uit de tussenevaluatie van Horizon 2020 bleek bijvoorbeeld dat met 27% van de uitgaven niet tegemoet was gekomen aan het percentage van 35%. Daarmee is de impact van de nieuwe financiële percentages op het kennisveld ook nog onzeker.
Onderzoek middels climate mainstreaming
Tevens normaliseert de Green Deal duurzaamheid in de Europese onderzoeksprogramma’s. De Commissie maakt hierbij onder andere gebruik van climate mainstreaming: het gangbaar maken van klimaat in beleid en budget. Zo benoemt de Commissie in haar voorstel voor Horizon Europe dat climate mainstreaming op passende wijze wordt geïntegreerd in de inhoud van onderzoek en innovatie en wordt toegepast in alle fasen van de onderzoekcyclus. De term komt ook terug in publicaties van de Green Deal, waarbij zij het belang van climate mainstreaming onderstreept. Daarbovenop geldt het no harm principle: onderzoeksinitiatieven die tegen de groene ambities indruisen, worden niet meer door de onderzoeksprogramma’s gefinancierd.
Innovatie via het principe van ongebonden onderzoek
Toegepast en fundamenteel onderzoek zijn noodzakelijk om de uitvoer van maatregelen te implementeren en om te ontdekken wat we nu nog niet weten. De vraag is hoeveel ruimte de klimaatdoelen overlaten voor andere onderzoekdisciplines en voor ongebonden onderzoek. Dankzij het – tijdens het Nederlands voorzitterschap (2016) geïntroduceerde – innovatieprincipe, wordt in de Green Deal expliciet benoemd dat er ruimte moet blijven voor nieuwe en out-of-the-box ideeën, om sneller en effectiever een duurzame toekomst te realiseren. Tevens legt de Commissie een nadruk op synergie en interdisciplinariteit. Dit werkt door in onder andere de Horizon missies, waarin onderzoekdisciplines worden gecombineerd om (groene) uitdagingen het hoofd te bieden.
Context
De afgelopen maanden zijn er door de Commissie veel voorstellen voor de uitwerking van de Green Deal gepubliceerd. In zowel de strategieën, als ook de klimaatwet en de klimaatdoelen speelt kennis een grote rol. Sterker nog: alleen met behulp van onderzoek, onderwijs en innovatie kan de EU haar doelen behalen. De Green Deal trein gaat snel en stopt niet. En middels de klimaatwet is de Green Deal een perron verder, klaar om onder het voorzitterschap van Duitsland het eindstation te bereiken.
