Eén doel: duurzame welvaart en concurrentiekracht
Europa moet weer gaan innoveren om haar concurrentiekracht op te krikken. Dit deelt de Commissie in haar ‘Competitiveness Compass for the EU’. Het kompas moet de komende vijf jaar de weg leiden voor de Commissie. Het presenteert een model voor concurrentievermogen gebaseerd op innovatiegedreven productiviteit. De eindbestemming is een Europa waar de technologieën van morgen en schone producten worden uitgevonden, geproduceerd en op de markt gebracht.
Drie essentiële transformaties
De naald van het kompas wijst naar een productief, welvarend en concurrerend Europa. De verdere windrichtingen duiden op de gebieden waar dringend verandering nodig is. De doelen heeft de Commissie gekopieerd uit het rapport van Draghi, namelijk: het sluiten van de innovatiekloof, een gezamenlijk plan voor decarbonisatie en concurrentievermogen, en het verbeteren van veiligheid en verminderen van onafhankelijkheden. Onderzoek en innovatie krijgen een prominente rol in de eerste transformatie. Skills komen ook terug, maar als een horizontale aandrijver voor de drie doelen.
Innovatiecyclus weer leven geven
Het sluiten van de innovatiekloof met de VS en China is een grote must volgens het Kompas. Reeds aangekondigde initiatieven van de Commissie zijn hier de sleutel voor, waaronder de European Research Area Act. Het kompas bevestigt dat deze in 2026 zal verschijnen. Een ander initiatief is de European Innovation Act, die onder andere innovatieve bedrijven toegang moet geven aan onderzoek- en technologieinfrastructuren. Ook zal deze testomgevingen introduceren voor innovators om hun nieuwe technologieën te testen. Deze verschijnt eind 2025 of begin 2026.
Veel aandacht voor AI, data en kwantum
Het wijdt extra aandacht aan de ‘technologieën voor de economie van morgen’, onder andere kunstmatige intelligentie (AI), data en kwantum. In 2025 komt de Commissie daarom met een hoop voorstellen omtrent deze technologieën. Zo komt er een Europese Strategie voor Kwantum samen met een Kwantum Act. Later in het jaar kunnen we een AI Continent Initiative verwachten samen met een Apply AI Strategy, een AI in Science Strategy én een Data Union Strategy. De aangekondigde AI Factories zullen deel zijn van de AI Continent Strategy.
Waar is het kaderprogramma?
Het kompas verwijst nergens expliciet naar het kaderprogramma. Over het Europees onderzoeksbudget zegt het enkel dat er een strategischere en minder bureaucratische benadering nodig is. Hier geeft het ook specifiek aandacht aan toegepast onderzoek en de scaleup-fase om het industrieel concurrentievermogen van de EU te versterken. Wel haalt het kompas de rol van de European Research Council (ERC) en de European Innovation Council (EIC) aan. Deze moeten in hun respectieve domeinen strategisch samenwerken op het gebied van AI. Voor de EIC luistert de Commissie verder aandachtig naar Draghi: de opvolger van de EIC moet inspiratie halen uit de Defence Advanced Research Projects Agency van de VS.
Versimpeling en coördinatie
Naast de drie windrichtingen identificeert de Commissie vijf aandrijvers. Het eerste is versimpeling en versnelling van regelgeving. Dit moet zorgen voor minder lasten en over complexiteit. Om dit te bewerkstelligen zal de Commissie in februari met een Simplification Omnibus voorstel komen. Het tweede is het beter coördineren van beleid op EU-niveau en nationaal vlak. Zo kan de EU beter samen haar doelen bereiken in plaats van individueel. Deze coördinatie moet gebeuren door een Competitiveness Coordination Tool. Deze zal de Commissie samen met de lidstaten maken om concurrentieprioriteiten aan te duiden.
Interne markt, investeren en sparen, en skills
Het volledig integreren van de interne markt is de derde aandrijver. De Commissie verwijst hier naar het rapport van Letta, maar laat de vijfde vrijheid met het vrije verkeer van kennis helaas achterwege. Een investerings- en spaarunie om voor genoeg financiering te zorgen vormt de vierde aandrijver. Tenslotte moeten vaardigheden voor concurrentiekracht en hoogwaardige banen gepromoot worden als laatste aandrijver. Hier haalt de Commissie het belang van de Union of Skills aan, maar geeft verder geen nieuws vrij over de inhoud.
De Europese begroting en het concurrentiefonds
Zoals Ursula von der Leyen, voorzitter van de Commissie, al eerder aangaf, gaat de meerjarige begroting van de EU op de schop. De structuur van het meerjarig financieel kader (MFK) moet herdacht worden en het budget moet de concurrentieprioriteiten ondersteunen. Hier is een rol weggelegd voor het fameuze Concurrentiefonds, dat onderdeel zal vormen van het volgende MFK. De structuur van het Concurrentiefonds moet Europese projecten ondersteunen van onderzoek tot marktintroductie. Het Competitiveness Coordination Tool zal dit ook ondersteunen.
Context
Het Competitiveness Compass is het eerste grote initiatief van de Commissie, zoals Ursula von der Leyen, voorzitter van de Commissie, aankondigde bij aantreding. Mededeling geeft extra informatie over de timing van een aantal voorstellen. Deze lijst is niet volledig en er zullen wellicht later meer initiatieven komen gebaseerd op het Kompas.
