Europa staat voor drie transformaties…
Europa’s innovatiecapaciteit en dus concurrentievermogen is problematisch zwak tegenover de VS en China. Dit is de boodschap van Mario Draghi in zijn langverwachte rapport over de toekomst van het Europese concurrentievermogen. Volgens Draghi staan drie beleidsgebieden voor een transformatie, waarop de EU actie moet ondernemen om weer te kunnen concurreren op het wereldtoneel. De eerste en voornaamste actie is het sluiten van de innovatiekloof vis-à-vis de VS en China. Terwijl de EU vol zit met innovatief talent en ongelimiteerd potentieel, lukt het niet om innovaties te vertalen in commercialisatie. Het tweede actiegebied is de decarbonisatie van de Europese (energie-)industrie en de overgang naar een circulaire economie. Deze decarbonisatie moet namelijk ook voor (economische) groei zorgen. De derde transformatie waar de EU voor staat is het opbouwen van geopolitieke weerstand en onafhankelijkheid van derde landen. Europa moet daarom haar veiligheid versterken en buitenlandse afhankelijkheden verminderen, ook op gebied van defensie.
… met drie blokkades op de weg
Om deze transformaties te realiseren, moet Europa drie barrières wegwerken. De eerste barrière is het gebrek aan focus. Volgens Draghi claimt de EU veel te geven om innovatie, maar zijn er té veel administratieve lasten voor bedrijven, met name voor het mkb, om innovatie te bewerkstelligen. Ten tweede verspilt de EU haar gemeenschappelijke middelen door deze niet wijs in te zetten op verschillende nationale en Europese instrumenten. Daarmee verzwakt namelijk de impact van de Europese koopkracht. Ten derde coördineert de EU niet op beleid waar het juist nodig is. Vergeleken met andere landen, raken Europa's industriële strategieën niet genoeg beleidsgebieden. Het voorstel van Draghi voor een nieuwe industriële strategie met vier bouwstenen moet dus helpen blokkades te overkomen. De eerste bouwsteen is de volledige implementatie van de interne markt. Hier verwijst hij naar het rapport van Enrico Letta, dat de toekomst van de interne markt bespreekt. Het tweede blok betreft een sterkere verbinding tussen industrie-, mededingings- en handelsbeleid. De derde pijler is de hoge nood aan gigantische investeringen: investeringen die Europa sinds een halve eeuw niet meer gekend heeft. Daarmee moet het EU-beleid hervormd worden om op Europeees niveau coördinatie te verdiepen en regeldruk te verminderen.
De zwaktes van de Europese O&I-sector
In een tweede deel van het rapport, doet Draghi sectorspecifieke aanbevelingen en een aantal horizontale beleidsaanbevelingen om de concurrentiestrategie verder uit te werken. Onderzoek en innovatie (O&I) spelen een grote rol in de horizontale aanbevelingen. O&I is namelijk broodnodig om het concurrentievermogen te versterken en moet in al het beleid een plekje krijgen, aldus Draghi. Wel beschrijft Draghi een aantal problemen waardoor de O&I-sector niet volledig kan bloeien. Zo investeren private bedrijven én lidstaten te weinig geïnvesteerd in O&I , maar coördineren de lidstaten hun investeringsinspanningen niet genoeg om gezamenlijke EU-doelen te ondersteunen. Daardoor behalen slechts vijf lidstaten het doel om de 3% van het bbp te investeren in O&I. Ook Horizon Europe kent een aantal structurele problemen. Volgens Draghi heeft het programma geen focus en brengt het te veel administratieve lasten met zich mee. Verder zijn de universiteiten in Europa niet excellent genoeg vis-à-vis universiteiten in de VS en China. Om O&I te verbeteren, stelt Draghi onder andere het volgende voor:
- Ontwerpen van een simpeler en meer impactvol volgend kaderprogramma. KP10 moet gebaseerd worden op een paar nieuwe ‘EU concurrentieprioriteiten’ en een budget van 200 miljard euro hebben.
- Een hoger budget voor de European Research Council (ERC) en een nieuw ‘ERC for institutions’ programma introduceren. Ook moet de EU mobiliteit van onderzoekers promoten door Erasmus+ uit te breiden om excellent onderzoek te versterken.
- Een Europees Onderzoek en Innovatie Actieplan om de beleidsplannen van lidstaten te coördineren om zo de afgesproken 3% bpp O&I doelstelling te behalen.
- Een Europese ‘Advanced Research Projects Agency’ creëren door de European Innovation Council (EIC) Pathfinder te herstructureren.
Al deze ambities niet zonder een Europese Vaardighedenunie
Het behalen van de doelstellingen in het rapport kan alleen niet zonder de juiste vaardigheden. Europa kampt al met flinke vaardighedentekorten en Draghi voorspelt dat dit in de toekomst alleen maar verergert als de EU haar vaardighedenplannen niet herziet. De EU moet een echte Vaardighedenunie creëren. Volgens Draghi moet de EU vooral focussen op volwassenenonderwijs en het mbo. Zo stelt hij voor om vaardighedendiploma’s te verbeteren en harmoniseren zodat deze makkelijker erkend worden in alle lidstaten. In samenwerking met het mbo-veld, moet ook het mbo-beleid hervormd en gepromoot worden. Daarnaast moeten ook hogeronderwijsinstellingen hun curricula beter afstemmen op de vaardigheden waar de arbeidsmarkt behoefte aan heeft. Draghi stelt ook voor om het European Social Fund (ESF+) te transformeren zodat het budget voor vaardighedenontwikkeling een grotere impact kan hebben.
Dat betekent EU verdragsherziening
In de twee rapporten, die samen zo’n vierhonderd pagina’s tellen, doet Draghi in totaal wel 170 concrete beleidsvoorstellen. Maar om deze ambities te verwezenlijken en het Europees concurrentievermogen écht nieuw leven in te blazen, moet er gereflecteerd worden op de huidige werking van de Europese Unie. Er is volgens Draghi een verdragswijziging nodig. Een ‘vernieuwd Europees partnerschap’ moet dan bouwen op drie onderdelen: herfocussen van het functioneren van de EU, versnellen van EU-actie en -integratie, en versimpelen van EU-regelgeving. Draghi stelt daarom voor om een Competitiveness Coordination Framework te ontwikkelen om verscheidene coördinatie-instrumenten samen te brengen en zo EU-concurrentieprioriteiten beter te vertalen naar nationaal beleid. Dit raamwerk moet bestaan uit meerdere actieplannen, waaronder een actieplan voor innovatie en een actieplan voor onderwijs en vaardigheden. Daarnaast moet de Raad volgens Draghi vaker (of altijd) stemmen via een gekwalificeerde meerderheid in plaats van unanimiteit. Ten laatste stelt Draghi voor om in de nieuwe Commissie een vicevoorzitter voor simplificatie aan te stellen.
Context
Tijdens haar jaarlijkse State of the Union speech van 2023, kondigde Ursula von der Leyen aan dat zij Mario Draghi, voormalig premier van Italië en oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank, zou vragen om een rapport te schrijven over de toekomst van het Europese concurrentievermogen. Niet geheel ontoevallig kennen de voorstellen van Draghi veel overlap met de politieke beleidslijnen voor de komende vijf jaar die Von der Leyen presenteerde aan het Parlement, vooraleer zij herkozen werd als Commissievoorzitter. Naast Draghi, gaven de Commissie en de Raad ook aan Enrico Letta een gelijkaardige opdracht, namelijk het schrijven van een rapport over de toekomst van de interne markt. Letta haalde in zijn rapport aan dat de EU de vijfde vrijheid van kennis moet integreren in de interne markt om deze te vervolledigen. Naast haar eigen beleidslijnen, zullen de rapporten van de twee Italiaanse mannen grote invloed hebben op de route die de volgende Commissie zal afleggen. Vooral zal het rapport invloed hebben op de ingeving van de nieuwe Clean Industrial Deal van Von der Leyen, wat als opvolger van de Green Deal gezien kan worden.
Copyright foto: © European Union 2024 - Source : EC
