Academische autonomie bedreigd
Het voorstel voor de Wet Internationalisering in balans zou een afschaling van de autonomie van het Nederlands hoger onderwijs betekenen. Dat zegt de European University Association (EUA) in haar nieuwste landenkaart over de autonomie van het hoger onderwijs in Nederland. De EUA mat in 2023 over vier categorieën de autonomie van Europese hoger onderwijsinstellingen, te weten: organisatorische, financiële, personeels- en academische autonomie. Nederland scoort in de meeste categorieën hoog, maar blijft achter op academische autonomie, waar ze een schamele 29e plek scoort samen met Turkije en Kroatië. Hierbij zijn de effecten van de in te voeren beperkingen rondom taal nog niet meegenomen, maar de universiteitenkoepel waarschuwt dat dit de autonomie aantast. De EUA stelt dat hogeronderwijsbeleid inzake internationalisering en de bijbehorende prikkels een sterk sturend effect kunnen hebben met onbedoelde gevolgen.
Andere categorieën beter
In de drie andere categorieën scoort de Nederlandse hoger onderwijssector beter. Zowel op organisatie- en personeelsgebied stijgt Nederland naar de hoogste categorie van ‘zeer autonome systemen’. Dat komt respectievelijk doordat de benoeming van voorzitters van het college van bestuur niet meer door de ministers gebeurt en omdat universiteitsstafleden geen ambtenarenstatus meer hebben. Op financieel gebied daalt het Nederlandse systeem naar de ‘medium autonome’ categorie. Debet hieraan is strikter beleid inzake het behoud van overgebleven gelden van publieke onderzoeksfinanciering.
Context
De EUA publiceerde sinds het verschijnen van de autonomiescorekaart aanvullende landenkaarten. Voor het eerst bevat deze update ook een hoofdstuk over bepalingen voor academische vrijheid in nationale wetgeving. De autonomiescorekaart is een jaarlijks terugkerende analyse met een vergelijking van de universitaire autonomie in 35 hogeronderwijssystemen in Europa. Deze wordt uitgevoerd door de EUA, de Europese koepel van meer dan 850 hoger onderwijsinstellingen in 49 Europese landen. In een eerder rapport van de EUA kwam ook al naar voren dat Nederlandse universiteiten nog autonomer kunnen zijn.
