Gebrek aan gelijkmatige implementatie
Door het toegenomen belang van kennisveiligheid komt het EU-mantra, “zo open als mogelijk en zo beperkt als nodig is”, in het geding. Dat zegt CESAER, de belangengroep van Europese wetenschaps- en technologie-universiteiten, in haar white paper. CESAER waarschuwt voor een gebrek aan supranationale en gecoördineerde implementatie van maatregelen rondom kennisveiligheid. Kennisbeveiligingsmaatregelen hebben daarentegen een steeds groter effect op universiteiten, op het gebied van HR, de keuze van partnerschappen, externe financiering en op operationele processen binnen universiteiten. Deze effecten zijn in sommige landen beter zichtbaar dan in andere en verschillen per type technologie en universiteit. CESAER ziet daarom graag dat de EU-instellingen de discussies faciliteren binnen een nieuw mondiaal kader waarin vertegenwoordigers van universiteiten, EU-lidstaten en wetenschappelijke netwerken overleggen over onderwerpen als de veranderende geopolitieke wereld, de vrijheid van wetenschappelijk onderzoek, en kennisveiligheid.
Veiligheidsscreening kan leiden tot onbedoelde discriminatie
CESAER waarschuwt dat veiligheidsscreening en visum-controleprocedures kunnen leiden tot onbedoelde discriminatie. Zo hebben universiteiten in bepaalde lidstaten strengere criteria ingevoerd voor inkomende doctoraatsstudenten en -onderzoekers om kennisveiligheid te versterken. Daarnaast hebben sommige lidstaten, zoals Nederland, ook ervoor gekozen om veiligheidsscreenings en visum-controleprocedures te verplichten voor onderzoekers die met gevoelige technologieën werken. Volgens CESAER kan dit screenen negatieve neveneffecten veroorzaken, zoals toponderzoekers uit hoge risicolanden die voor een instelling in een EU-lidstaat of zelfs derde land kiezen, omdat daar de eisen soepeler zijn. CESAER beveelt daarom aan om een gelijk speelveld te creëren door op EU-niveau maatregelen te nemen die de instroom van wetenschappers beïnvloeden.
Context
De trend van een toename in open innovation, open science en open to the world werd ingezet door de Europese Commissie in 2015. Sindsdien is het streven naar openheid meer op gespannen voet komen te staan met een toenemende ambitie richting kennisveiligheid en strategische autonomie. De toegenomen aandacht voor kennisveiligheid is aangewakkerd door verschillende ontwikkelingen zoals COVID-19, de inval van Rusland in Oekraïne en de toenemende spanning met China. De Commissie neemt verschillende maatregelen om kennis in de EU te beschermen. Zo publiceerde zij in 2022 richtlijnen tegen buitenlandse inmenging. Ook wil de Commissie in de komende maanden een voorstel doen om de exportcontroles van dual-use technologieën efficiënter en effectiever te maken. Ook het Europees Parlement mengt zich in de discussie en vindt dat dat alle registers opengetrokken moeten worden tegen buitenlandse inmenging. Kennisveiligheid staat hoog op de agenda, ook de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen gaf onlangs advies over het onderwerp.
Mede geschreven door Vincent Klein Ikkink.
