Grote verschillen in uitgaven open-acces
De uitgaven van Europese landen voor de financiering van open-acces publicaties zijn niet transparant en lopen te veel uit een. Dit stelt een onafhankelijke adviesgroep van de Europese Commissie. In een studie naar wetenschappelijke publicaties in Europa benadrukken de experts het gebrek aan volledige actuele en vergelijkbare informatie over publicatiekosten in Europese landen. Ook komt naar voren dat Europese landen verschillende manieren hanteren om open-acces publicatiekosten te financieren. Dit maakt het kostenplaatje van open access kosten te onoverzichtelijk. Met een open-acces beschikbaarheid van meer dan 80 procent behoort Nederland tot de top-5 van Europa. Desalniettemin is die overige 20% goed voor zo’n 19,4 miljoen euro die Nederlandse onderzoekers en instellingen betaalden voor publicaties achter een betaalmuur. Met dat bedrag is Nederland Europees koploper, in negatieve zin.
Aanbevelingen aan de Europese Commissie
De adviesgroep stelt een aantal aanbevelingen op voor de lidstaten en nationale financierders van open-acces publicaties. Zo moet er Europees gestandaardiseerde informatie komen over open-acces beleid in lidstaten om vergelijking te vereenvoudigen. Daarnaast pleit de groep voor het openbaar maken van financiële informatie rondom uitgeverscontracten. Ook moet men meer informatie delen over de financiering van open-acces publicaties, waardoor vervolgonderzoek op basis van deze publicaties makkelijker en transparanter wordt. De adviesgroep moedigt de Commissie aan om het voortouw te nemen in het stimuleren van deze veranderingen.
Context
Open-acces is een belangrijk speerpunt in het Europese onderzoeksbeleid. Met open-acces worden publicaties gratis openbaar beschikbaar gesteld. In Nederland is de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) verantwoordelijk voor het financieren van open-acces publicaties. Er zijn al langer zorgen over de grote macht van de uitgevers van wetenschappelijke publicaties. Zo is in 2018 het 'Plan S' initiatief gelanceerd, een initiatief van zestien Europese onderzoeksinstellingen, dat stelt dat open-acces publicatie de norm moet worden in de EU. Ook presenteerde ALLEA, de koepel van wetenschappelijke genootschappen, in 2022 het Diamond open acces plan. De Europese onderzoeksministers committeerden zich in 2023 nogmaals aan het beschikbaar maken van open acces publicaties van publiek gefinancierd onderzoek.
Mede geschreven door Martin Pomper
