Duurzaamheid en systeemhervormingen aandachtspunten in widening
Projecten uit het Spreading Excellence and Widening Participation (SEWP)-onderdeel van Horizon 2020 bereiken gestelde doelen voor deelnemende instellingen als meer wetenschappelijke excellentie, toegang tot internationale netwerken en verhoogde deelname aan competitieve nationale en internationale onderzoeksprogramma’s. Toch hebben de projecten tot dusverre minder impact op systeemhervormingen zowel nationaal als op de instellingen zelf. Dat blijkt uit het ‘Spreading excellence and widening participation impact report’ van de Research Executive Agency (REA). Ook laat het onderzoek zien dat projecten, vooral de ERA Chairs en Teaming, moeite hebben zelfstandig te worden na afloop van de projectduur. Hoewel zelfredzaamheid één van de evaluatiecriteria is, is het nog onzeker hof de eerste generatie Teamingprojecten zelfstandig kan gaan opereren als de financiering afloopt in 2023.
Aanbevelingen voor Horizon Europe
In Horizon Europe wil REA meer aandacht besteden aan het zelfredzaamheidsaspect door in de calls het belang van verduurzaming na het project, complementaire financiering en betrokkenheid van regionale en nationale overheden beter aan te stippen. Verder observeerde REA dat SEWP-projecten bijdragen aan innovatie, terwijl dit niet per se voorgeschreven wordt als focusgebied in calls. In Horizon Europe komt daarom meer aandacht voor innovatie zowel binnen bestaande initiatieven alsook nieuwe initiatieven zoals de Excellence Hubs en de excellentieprojecten in het hoger onderwijs. Tenslotte wil REA binnen haar programma-activiteiten structurele veranderingen in onderzoekssystemen op instellings-, regionaal- en nationaal niveau stimuleren. Dit is nu al een vereiste in SEWP, maar de Commissie wil meer specifieke aanbevelingen geven aan deelnemers.
Grote impact Covid-19
SEWP-projecten hebben veel last van de Covid-19 crisis. Veel projecten liepen vertraging op en een derde van de projecten moest uitstel aanvragen. Vooral Twinningprojecten hadden zwaar te lijden, omdat de hoofdacties bestaan uit netwerken, stafuitwisseling en conferenties. Veel van de SEWP-projecten kregen door de Covid-19 crisis hun budget niet opgemaakt.
Widening binnen Widening
Van de wideninglanden in de EU wisten Portugal, Cyprus, Estland en Tsjechië de meeste EU-financiering uit SEWP te bemachtigen. Roemenië, Kroatië, Litouwen en Malta scoren het laagst. REA oppert in het rapport om binnen SEWP gerichte calls voor de minder succesvolle landen te overwegen of hen voorrang te geven bij gelijke beoordeling. Van de niet-wideninglanden scoort Duitsland met een projectdeelname van 12% ruim het hoogst. Daarachter volgen het VK (7%), Italië (6%), Frankrijk (6%) en Nederland (4%). Nederland scoort met 45 projecten vooral hoog op het Twinning-instrument. Nederland was succesvol in twee Teaming-projecten, waarvan ANTARES van Wageningen University door REA wordt uitgelicht als succesverhaal. Vanuit Nederland is er één professor ERA Chair geworden bij de Universiteit van Tartu in Estland.
Context
Het SEWP-onderdeel werd in Horizon 2020 geïntroduceerd om de verschillen in onderzoeks- en innovatieprestaties in de EU te verkleinen. Hoofdacties van het onderdeel zijn de ERA Chairs, Teaming en Twinning. Binnen eerstgenoemde kan een widening-instelling een gerenommeerde professor aanstellen als hoofd van een leerstoelgroep. In Teaming-projecten richt een instelling een Centre of Excellence op rondom een bepaald wetenschappelijk gebied en Twinning is gericht op netwerken met excellente kennisinstellingen. Ook financiert SEWP de organisatie COST. In Horizon Europe wordt het programma doorgezet met driemaal zoveel budget en een aantal nieuwe instrumenten zoals de Hop-On. Naast deze zelfevaluatie van REA wordt binnenkort een onderzoek verwacht van de Europese Rekenkamer naar de doelmatigheid van de SEWP-instrumenten. Tijdens een Neth-ER webinar in 2021 werd daarover vast een tipje van de sluier gegeven.
