Zorg en technologie samenbrengen begint al in het klaslokaal
Zorg draait om mensen. Tegelijkertijd groeit de rol van technologie razendsnel – van automatische medicijndispensers tot AI-ondersteunde diagnoses. Toch is die ontwikkeling nog niet altijd terug te zien in het klaslokaal. Veel opleidingen worstelen met de vraag: hoe maken we technologie concreet, toegankelijk en écht onderdeel van het vak? Het vierjarige Erasmus+-project Care about IT wil daar structureel en duurzaam verandering in brengen. Niet met tijdelijke tools of losse modules, maar met een fundamentele herziening van het zorg- én het IT-onderwijs, samen met partners uit Estland, Finland en Italië. De ambitie: technologie integreren in het curriculum, de mindset van docenten veranderen en de zorgprofessionals van morgen uitrusten met de vaardigheden die zij in een digitale samenleving nodig hebben. Maar ook om IT-studenten ervan bewust te maken dat er een grote rol voor hen ligt weggelegd in de zorgsector. “Veel ICT’ers zien de zorg nog niet als hun werkveld, terwijl daar juist een grote maatschappelijke behoefte ligt,” vertelt Jessica Knopper, programmanager Care About IT. Het project bouwt dus aan een nieuwe manier van opleiden, waarin technologie niet als een bedreiging voelt – maar als een bondgenoot in goede zorg.
Noorderpoort maakt technologie tastbaar in het mbo
Als coördinator van het programma speelt Noorderpoort een centrale rol. Samen met onder meer DC Terra en Noord-Nederlandse bedrijven ontwikkelt de mbo-instelling nieuwe werkvormen die innovatieve vaardigheden integreren in het dagelijks onderwijs. Studenten leren technologie niet alleen kennen, maar ook toepassen. Ze leren te beoordelen wanneer en hoe die technologie de zorg kan verbeteren. Een inspirerend voorbeeld komt uit Estland: hier gebeurt dit al via geavanceerd simulatieonderwijs. Studenten oefenen bijvoorbeeld met levensechte poppen die reageren op reanimatie, alarm slaan bij fouten en realistische zorgsituaties nabootsen. Deze sessies worden gefilmd zodat studenten kunnen meekijken, terugkijken en reflecteren: wat kan beter? “Studenten doen zo in een veilige omgeving, met een docent op de achtergrond, ervaring op in allerlei situaties die ze tijdens stages anders misschien nooit tegenkomen. Het geeft hen meer vertrouwen om te handelen in de praktijk,” aldus Knopper. Ook digitale zorgtools, zoals het elektronisch patiëntendossier, zijn nu onderdeel van het lesprogramma – iets wat tot voor kort pas aan bod kwam tijdens stages. “Maar dat is eigenlijk te laat,” legt Knopper uit, “want je wilt dat studenten al in de klas leren werken met de systemen waar ze straks dagelijks mee te maken krijgen.”
Onderzoek doen als mbo-student? Maar natuurlijk!
Bijzonder aan Care about IT is ook de aandacht voor praktijkgericht onderzoek in het mbo. Onder begeleiding van docenten voeren studenten echte onderzoeksopdrachten uit, vaak samen met zorginstellingen of bedrijven, maar ook met het hbo en universiteiten. Zo onderzochten studenten bijvoorbeeld het gebruik van een exoskelet op de werkvloer. Een exoskelet ondersteunt een goede houding bij fysiek zwaar werk en wordt in de bouw al gebruikt. Maar kan het ook de belasting in de zorg verlagen? Het blijkt zeker toepasbaar in de zorg, vertelt Knopper. Alleen: exoskeletten werden voorheen ontworpen voor mannen in de bouw, terwijl veel zorgverleners vrouw zijn. Studenten deden daarom aanbevelingen aan de fabrikant om het ontwerp beter af te stemmen op het zorgpersoneel. Een andere groep keek naar technologische hulpmiddelen zoals een voelwand voor blinde cliënten. De onderzoeksvragen komen dus altijd uit de praktijk, niet van bovenaf. Wat heeft de cliënt écht nodig, en hoe kan technologie daarbij helpen? En het mooie is, er komen ook echt concrete oplossingen uit. “Soms leidt het zelfs tot innovaties die echt op de markt komen!” Het laat duidelijk zien: ook mbo-studenten dragen bij aan zorginnovatie. Het practoraat Zorg & Technologie begeleidt deze projecten met docent-onderzoekers. Dankzij Care about IT kunnen nog eens 10 docent-onderzoekers worden aangesteld die een dag per week aan praktijkgericht onderzoek kunnen wijden. “Het vraagt om een andere manier van werken, ook voor docenten,” aldus Knopper. “Maar het is enorm waardevol. Het maakt het onderwijs levend, relevant en toekomstgericht.”
Europese samenwerking versnelt onderwijsvernieuwing
Het programma Care about IT verbindt vijftien partners uit vier landen, ieder met hun eigen expertise. Zo blinkt Estland uit in simulatieonderwijs. Finland heeft al 10 jaar een gecombineerde opleiding in IT & Gezondheid. In Italië is de doorstroom in het onderwijs en de aansluiting bij STEM-vakken heel sterk. En Nederland is weer heel goed in het bouwen van netwerken. “Die kruisbestuiving is enorm waardevol,” zegt Knopper. “Wij gaan naar Estland om te leren hoe je simulatie integreert in het onderwijs. Tegelijkertijd voerde Estland vorig jaar een elektronisch patiëntendossier in; daar werken wij in Nederland al jaren mee. Door maandelijks met docenten uit de partnerlanden te overleggen, versterken we de zorg niet in één land, maar in vier landen tegelijk.” Elke maand delen de projectpartners hun ervaringen in een gezamenlijke workshop. Wat werkt in de klas? Hoe neem je collega’s mee in verandering? En hoe voorkom je dat technologie een doel op zich wordt? De financiering via Erasmus+ maakt het mogelijk om deze samenwerking duurzaam vorm te geven. “Zonder deze vier jaar had dit nooit gekund,” benadrukt Knopper. “Onderwijsvernieuwing kost tijd en geld, er is lef en ruimte nodig om te experimenteren en docenten daarin te begeleiden.”
Technologie als bondgenoot in de zorg
Onderaan de streep gaat het in dit programma niet om “technology for the sake of technology”, maar om betere, mensgerichte zorg. Technologie kan routinehandelingen uit handen nemen, werkdruk verlagen en zelfstandigheid van cliënten vergroten. Dat betekent meer ruimte voor menselijk contact. In tijden van vergrijzing, personeelstekorten en toenemende zorgvraag is dat geen luxe, maar noodzaak. Care about IT en Noorderpoort laten aan studenten en docenten zien: technologie vervangt jou als zorgverlener niet. Wél helpt technologie ons bij de vraag: wat kunnen we doen om de zorgvrager te helpen zo lang mogelijk zelfstandig te blijven, en hoe kan het helpen bij de dingen die niet meer gaan? Oftewel: technologie te laten bijdragen aan kwaliteit van leven. En AI kan prima rapportages schrijven, medicijndispensers kunnen medicijnen uitdelen, zodat de zorgverlener zich kan concentreren op wat er echt toe doet, waar het verschil wordt gemaakt. De mens centraal.
Jessica Knopper komt uit een een gezin met meerdere zussen in de zorg; zelf koos zij voor de wereld van zorg en technologie. Na haar opleiding tot Medisch Beeldvormend en Radiotherapeutisch laborant werkte ze in het hbo-onderwijs en later in de commerciële onderwijswereld, waar digitaal leren centraal stond. Door chronische ziekte maakte zij bewustere loopbaankeuzes en specialiseerde zich in leren en ontwikkelen binnen ziekenhuizen en de sector verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT). Haar verbondenheid met het zorgdomein werkt verder door in het gezin: haar zoon en dochter hebben eveneens gekozen voor een loopbaan in de zorg.
Als programamanager Care about IT brengt Jessica zorg, IT en onderwijs weer samen en zoekt steeds de verbinding en mogelijkheden om net even anders, slimmer en handiger te werken. Ze is gedreven door een techminded blik en oog voor mensgerichte innovatie die het werk en leven makkelijker kan maken, voor haarzelf én voor de maatschappij.
Context
In de artikelreeks “Uitgelicht” belicht Neth-ER EU-gefinancierde onderzoeks-, innovatie- en onderwijsprojecten van haar leden en achterban. Care about IT is een programma waarin onderwijs, zorg en IT samenkomen, gecoördineerd door Noorderpoort in een consortium van 15 partners uit vier landen. Het project wordt gefinancierd door het Erasmus+ Programma ‘Partnerships for cooperation and exchanges of practices: Centres of Vocational Excellence’, gericht op het versterken van vakmanschap, regionale samenwerking en innovatie in het beroepsonderwijs.
