24 februari 2022
Door de Data Act bepaal je straks zelf of een onderzoeker jouw data gebruikt
Bram Ruber
Beleidsmedewerker
Stel uw vraag
Meer informatie nodig? Stel uw vraag aan één van onze medewerkers
24 februari 2022
Beleidsmedewerker
Meer informatie nodig? Stel uw vraag aan één van onze medewerkers
De nieuwe Data Act bepaalt straks wie toegang heeft tot welke data. Dat kan betekenen dat onderzoekers gemakkelijker aan data kunnen komen. Ook maakt de wet het in uitzonderlijke gevallen mogelijk dat publieke instanties en onderzoeksinstellingen (verplicht) toegang krijgen tot data. Dat blijkt uit een voorstel van de Commissie. De eerste kritieken geven echter aan dat de data-uitwisseling buiten de EU in het gevaar kan komen. Ook gaf de Commissie een update over de stand van zaken rondom de dataruimtes.
Onderzoekers hebben binnenkort een nieuwe manier om data te verzamelen. De nieuwe Data Act stelt burgers in staat om zelf te bepalen aan wie zij hun gegevens afstaan. Dat blijkt uit het voorstel van de Commissie voor de nieuwe Verordening ‘on harmonised rules on fair access to and use of data (Data Act)’. Als sluitstuk van de Europese datastrategie heeft de Data Act als doel om duidelijk te maken wie toegang heeft tot data uit toepassingen en producten (het zogenaamde Internet of Things, of IoT), en bepaalt de Act wie daar gebruik mag maken. Op het eerste oog zou het huidige voorstel betekenen dat onderzoekers en onderzoeksinstellingen eenvoudiger toegang kunnen krijgen tot zulke data. Gebruikers kunnen hun gegevens bijvoorbeeld vrijwillig delen voor onderzoeksdoeleinden, maar ook via overheden in het geval dat daar een maatschappelijke noodzaak voor is. De belangrijkste gevolgen van het voorstel zijn als volgt:
De Commissie wil met de Data Act bestaande barrières op heffen en een omgeving creëren waarin het delen van data veilig kan plaatsvinden. Het onderzoeksveld wordt expliciet benoemd als een van de partijen die hier voordeel uit zou moeten halen. Toch is er ook kritiek, bijvoorbeeld dat door deze verplichtingen de internationale uitwisseling van data in gevaar komt omdat niet-Europese bedrijven wellicht geneigd zijn hun producten niet meer aan te bieden in de EU. Hiermee zou de overdraagbaarheid van data buiten de EU in het geding kunnen komen. In een consultatie voorafgaand aan de Data Act waarschuwde Science Europe dat het voor onderzoekers cruciaal is om zekerheid te hebben dat hun data beschikbaar is buiten de EU. Ook verschillende Europese bedrijvenkoepels zijn ontevreden en stellen dat het nog niet duidelijk is wat onder maatschappelijke noodzaak valt.
De Commissie verschaft ook een update over de te creëren Europese dataruimtes. Opvallendste ontwikkeling is dat er twee nieuwe ruimtes bijkomen gericht op de toerisme- en bouwsector naast de tien geplande dataruimtes. Tevens meldt het document dat de European Health Data Space als eerste dataruimte in een testfase verkeerd. In Nederland kunnen vooralsnog alleen dokters gebruik maken van bepaalde gezondheidsdata uit de dataruimte. De nieuwe dataruimtes brengen alle relevante data in een sector samen waardoor dit eenvoudig en grootschalig gedeeld kan worden.
De Dataverordening is het sluitstuk van een vierdelige set aan wetgeving om de Europese datastrategie te verwezenlijken. Eerder stelde de Commissie al de Data Governance Act, de Digital Market Act en de Digital Services Act voor. Deze wetgeving moet bijdragen om Europa klaar te stomen voor de digitale transitie. Hoofdcomponent binnen deze transitiestrategie is de European strategy for data, die het potentieel van data-uitwisseling moet verwezenlijken. Uiteindelijk wil de Commissie zodoende een ‘gemeenschappelijke Europese markt voor data’ opzetten. Waar de Data Governance Act regelt dat er gemeenschappelijke regels komen wat betreft de toegang tot data, regelt de Data Act het eerlijk delen van data. De sectorale Europese dataruimtes moeten het toonbeeld worden van het potentieel van Europese data-uitwisseling.
Rapport Draghi: ‘Europa verzwakt door falende innovatiecapaciteit en schrijnend vaardighedentekort’
Invitation event: Regional innovation ecosystems in education & the impact of multi-stakeholder partnerships
Nieuwe Commissie: Wel een commissaris voor O&I, niet voor onderwijs
Drie nieuwe programmamanagers versterken de European Innovation Council