Laatste ontwikkelingen

Uit de resultaten van de consultatie over dual-use onderzoek blijkt dat merendeel van de respondenten een voorkeur heeft voor het verder zetten van het huidige systeem en dus niet de exclusieve focus binnen het kaderprogramma te verwijderen. Wel geeft de Commissie in de resultaten aan dat velen ook aangaven open te staan voor de tweede optie (het weghalen van de exclusieve focus) mits er meer informatie en discussie over komt.  

 

Laatst geüpdatet: 14 oktober 2024

Kennisveiligheid in Europa

Op 20 juni 2023, presenteerde de Commissie haar economische veiligheidsstrategie. De strategie is gebaseerd op drie pijlers: het promoten van Europa’s concurrentievermogen (Promote), het beschermen van economische veiligheid (Protect) en parnterschapen aangaan om wereldwijde samenwerking te versterken (Partner). In haar Mededeling, geeft de Commissie aan dat onderzoeksveiligheid deel uit maakt van economische veiligheid en dat het met een voorstel rondom het versterken van onderzoeksveiligheid zal komen. In januari 2024, presenteert de Commissie een voorstel voor een Raadsaanbeveling kennisveiligheid binnen het economische veiligheidspakket. De focus van het economische veiligheidspakket ligt op het verbeteren van de economische veiligheid van Europa en het tegelijkertijd versterken van Europa’s concurrentievermogen en het waarborgen van strategische autonomie. Het bevat in totaal vijf onderdelen:

1. Mededeling over het verbeteren van Europese economische veiligheid
2. Voorstel voor een Raadsaanbeveling over onderzoeksveiligheid
3. Witboek over het promoten van dual-use onderzoek
4. Voorstel voor een Verordening over het screenen van buitenlandse investeringen
5. Witboek over export controls

Raadsaanbeveling onderzoeksveiligheid

In de Raadsaanbeveling over onderzoeksveiligheid, wordt onderszoeksveiligheid gedefinieerd als het anticiperen op en managen van:

1. De ongewenste overdracht van kritieke kennis en technologie die de veiligheid van de EU en haar lidstaten kan beïnvloeden
2. Kwaadaardige invloed op onderzoek, waar onderzoek geïnstrumentaliseerd kan worden door derde landen om disinformatie te creëren of kan aanzetten tot zelfcensuur bij studenten en onderzoekers, inbreukmakend op academische vrijheid en onderzoekintegriteit in de EU.  
3. Ethische of integriteitsschendingen, waar kennis en technologie gebruikt worden om de waarden en fundamentele rechten in de EU te onderdrukken, schenden of ondermijnen.

De Raadsaanbeveling moet lidstaten ondersteunen bij het opstellen van actieplannen voor kennisveiligheid én handvaten bieden om een gecoördineerde Europese aanpak te realiseren, zodat er een level-playing field blijft bestaan. Lidstaten dienen hiervoor in gesprek te gaan met onderzoekfinancieringsorganisaties en onderzoek-uitvoerende organisaties. De Commissie houdt aan dat academische vrijheid en de zelf-regie van onderzoeksorganisaties bevorderd en beschermd moet worden. Internationale samenwerking moet ook aangemoedigd blijven worden, onder het principe ‘as open as possible, as closed as necessary’. Waar veiligheidsmaatregelen nodig zijn, moeten deze proportioneel zijn en niet verder gaan dan wat nodig is.

Dual-use onderzoek

Dual-use technologieën zijn technologieën die zowel een civiele als militaire/defensie toepassing kunnen hebben. In 2021, publiceerde de Commissie richtlijnen voor onderzoekers die omgaan met deze technologieën. Hierin geeft de Commissie aan dat onderzoekers en onderzoeksinstellingen zelf verantwoordelijk zijn voor het screenen van hun data vooraleer ze het publiceren om mogelijke overdracht van gevoelige dual-use kennis of toepassingen te voorkomen. Strikt gezien, kan dual-use onderzoek op het moment niet uitgevoerd worden binnen Horizon Europe. Er bestaat binnen het programma een exclusieve focus op civiel onderzoek zodat de openheid van onderzoek en innovatie binnen het kaderprogramma gewaarborgd kan worden. Onderzoek naar militaire of defensietoepassingen is in de EU mogelijk binnen het Europees Defensiefonds. In 2022 presenteerde de Commissie nieuwe plannen rondom de defensie- en ruimtevaart industrie, waarin ze aangaf na te denken over het toelaten van synergiën tussen civiel en defensieonderzoek in meer Europese programma’s, zoals Horizon Europe. In januari 2024, als onderdeel van het economische veiligheidspakket, presenteerde de Commissie haar witboek rondom het promoten van dual-use onderzoek in Europa. Hierin schetste ze drie scenario’s om dit mogelijk te maken:

1. Synergiën stimuleren op basis van de huidige werking, met het behouden van de exclusieve focus op civiel onderzoek binnen Horizon Europe
2. Het wijzigen van de ‘exclusieve focus’ binnen Horizon Europe naar een ‘focus’ op de civiele toepassingen binnen de opvolger van Horizon Europe
3. Het opstellen van een nieuw programma specifiek voor dual-use onderzoek.

Met het witboek opende de Commissie een consultatie waarin het vroeg de drie opties te overwegen. Ook werd er gevraagd om input te leveren over de definitie en scope van dual-use.

Dit zet de discussie rondom maatregelen om de kennisveiligheid te waarborgen op scherp. Uitkomsten van dual-use onderzoek dienen beter beschermt te worden omdat deze een directe bedreiging kunnen vormen voor de Europese veiligheid. Anderzijds hebben strengere maatregelen gevolgen voor de openheid van onderzoek. Openheid van onderzoek is juist één van de pijlers onder het succes van de Europese onderzoek- en innovatiesector.