Van hervorming naar herinrichting
Toen ENSURED van start ging, lag de focus op hervorming van bestaande internationale instellingen zoals de Verenigde Naties (VN), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De ambitie was om met empirisch en vergelijkend onderzoek bij te dragen aan het versterken van deze instituties en ze beter te laten aansluiten op hedendaagse uitdagingen, zoals pandemieën, conflicten en technologische disruptie. Maar volgens Dijkstra is de toon inmiddels merkbaar veranderd. “Met de Russische invasie in Oekraïne, een steeds assertiever China en het Amerikaanse isolationisme onder president Trump zijn de spelregels van het mondiale bestuur fundamenteel verschoven. De politieke bereidheid tot samenwerking is sterk afgenomen en het vertrouwen tussen staten staat onder druk. We spreken nu niet alleen meer over hervorming, maar steeds vaker over het in stand houden én herinrichten van het systeem, zodat het kan overleven in een instabiele geopolitieke context.” Zo analyseerden ENSURED-onderzoekers bijvoorbeeld de werking van het Beroepsorgaan van de Wereldhandelsorganisatie, en ontwikkelden zij scenario’s voor een nieuwe multilaterale geschillenbeslechting waarin ook niet-Westerse landen zeggenschap hebben.
Samenwerken over grenzen heen
ENSURED verbindt academische instellingen zoals KU Leuven, Universität Potsdam en Charles University met denktanks als CEPS (Brussel), IAI (Rome) en GPPi (Berlijn). Ook buiten Europa zijn partners betrokken, waaronder instellingen in de Verenigde Staten, India, China en Brazilië. Dijkstra benadrukt: “We willen geen Brusselse ‘echo chamber’ zijn. Voor een robuust toekomstbeeld is wereldwijde input noodzakelijk.” Daarnaast is er nadrukkelijke aandacht voor het maatschappelijk middenveld, onder andere via CIVICUS, een wereldwijd netwerk van NGO’s en burgerorganisaties. “Zij zorgen ervoor dat het debat niet alleen op beleidsniveau gevoerd wordt, maar ook mensen buiten de instituties een stem krijgen.”
Onderwijs in de spotlight
Naast onderzoek heeft ENSURED ook een onderwijscomponent. In juli 2025 organiseert het project een PhD Summer School in Maastricht. Promovendi van over de hele wereld komen daar samen om kennis te delen én ideeën uit te wisselen over de toekomst van mondiaal bestuur. Naast interactieve sessies en workshops, staan ook ontmoetingen met beleidsmakers en vertegenwoordigers van internationale organisaties op het programma. Zo wordt de brug geslagen tussen academische inzichten en praktijkervaring. “De blik van jonge onderzoekers is cruciaal,” aldus Dijkstra. “Zij denken vaak grensverleggend.”
Europese meerwaarde
Met een budget van drie miljoen euro is ENSURED een van de grotere sociale wetenschapsprojecten binnen Horizon Europe. Dijkstra: “Een project van deze schaal—zowel inhoudelijk als geografisch—kan eigenlijk alleen op Europees niveau plaatsvinden. Dit is echt Europees toegevoegde waarde.” ENSURED bouwt voort op eerdere EU-projecten, waaronder een ERC-beurs die Dijkstra eerder ontving. Waar die gericht was op crisisbestendigheid van internationale organisaties, kijkt ENSURED meer naar praktische oplossingen en strategisch beleid. Daarnaast analyseerde ENSURED hoe internationale regels rond intellectueel eigendom en volksgezondheid—zoals binnen de WHO en WTO—samenkomen en wat dit betekent voor eerlijke toegang tot vaccins. Beide studies leveren concrete aanbevelingen voor EU-beleidsmakers, en tonen de meerwaarde van gecoördineerd Europees onderzoek bij mondiale vraagstukken.
Kennis voor beleid en praktijk
Wat levert het project op? Volgens Dijkstra biedt ENSURED niet alleen academische inzichten, maar ook duidelijke beleidsaanbevelingen waarmee direct gewerkt kan worden. “Voor Nederland en Europa is een goed functionerende internationale rechtsorde essentieel,” stelt hij. “Het staat in onze grondwet, het is verweven in onze internationale positie.” ENSURED voorziet in praktische kennis, reflecties op governance-structuren en suggesties voor versterking van internationale instituties, afgestemd op hedendaagse geopolitieke realiteiten. Hoewel de focus ligt op het mondiale niveau, kijkt het project ook kritisch naar de rol van de Europese Unie binnen dat systeem. In sommige deelstudies wordt aandacht besteed aan de interne spanningen rond democratische waarden en rechtsstatelijkheid, bijvoorbeeld in de omgang met lidstaten waar deze onder druk staan. Dat maakt ENSURED niet alleen internationaal relevant, maar ook spiegelend voor Europa zelf. “We dragen bij aan het debat, maar vooral ook aan concrete handvatten voor beleidsmakers, diplomaten en maatschappelijke organisaties die zoeken naar houvast in een steeds instabieler wereldsysteem.”
Prof. dr. Hylke Dijkstra is hoogleraar Internationale Veiligheid en Samenwerking aan de Universiteit Maastricht en coördinator van het Horizon Europe-project ENSURED. Zijn onderzoek richt zich op mondiaal bestuur en internationale organisaties in tijden van geopolitieke druk. Hij is lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken en was eerder verbonden aan de University of Oxford als Marie Curie Fellow.
Context
Context In de serie “Uitgelicht” belicht Neth-ER Europese onderzoeks- en innovatieprojecten van Nederlandse kennisinstellingen die bijdragen aan actuele maatschappelijke vraagstukken. ENSURED is een Horizon Europe-project dat wordt gecoördineerd door de Universiteit Maastricht. Het project onderzoekt hoe Europa het mondiale multilaterale systeem kan versterken, juist nu dat systeem wereldwijd onder druk staat. Door samenwerking met universiteiten, denktanks en maatschappelijke organisaties wereldwijd draagt ENSURED bij aan nieuwe kennis over de toekomst van mondiaal bestuur.
