ERA af
De Onderzoeksministers hebben 20 vrijwillige onderzoeksprioriteiten uit de ERA Policy Agenda onderschreven met het aannemen van Raadsconclusies van de nieuwe bestuursstructuur van de Europese Onderzoeksruimte (ERA). In de Raadsconclusies is enerzijds opgenomen hoe lidstaten onderling en met belangenbehartigers gaan samenwerken aan de doelen van de ERA en anderzijds zijn concrete actielijnen opgenomen voor de periode 2022 – 2024. Daarnaast hebben de onderzoeksministers ook het O&I Pact aangenomen, waarin de waarden en principes van Europees onderzoek zijn gedefinieerd. Ook presenteerde het Sloveens voorzitterschap de uitkomsten van de conferentie over de nieuwe ERA die dit najaar plaatsvond. In het conferentierapport zijn 41 aanbevelingen opgenomen die ter inspiratie hebben gediend voor de ERA Policy Agenda. Het ERA Forum, bestaande uit vertegenwoordigers van de Commissie en lidstaten, zal begin 2022 een doorstart maken.
Financiële ambitie niet waargemaakt
Over het voorstel van de Commissie om een target van 1,25% van het bbp voor publieke O&O-uitgaven te introduceren, konden de lidstaten het niet eens worden. De Commissie had ook een speciale provisie opgenomen voor lidstaten die ver verwijderd zijn van de Lissabondoelstelling van 3% , waaronder Nederland. De Commissie stelde voor dat deze lidstaten in de komende vijf jaar hun O&O-uitgaven met 50% moeten verhogen. Ook deze 50%-target is eruit geschrapt. Nu mogen lidstaten zelf bepalen hoeveel overheidsinvesteringen zij willen wenden aan kennis. Ook als het gaat om het realiseren van een betere onderzoekscultuur, zijn de Europese koepels nog niet tevreden.
Twee digitale beestjes: DSA en DMA
De Raad heeft een eerste positie aangenomen op de twee voorstellen van de Commissie voor de Digital Services Act (DSA) en de Digital Markets Act. In een notendop: de DMA richt zich op het reguleren van de Facebooks en de Googles in deze wereld, en het voorkomen van misbruik van hun monopoliepositie in de interneteconomie. Ook het kennisveld is afhankelijk van grote technologiebedrijven als het gaat om databeheer en het geven van digitaal onderwijs (bv. Google Classroom). De DSA verkondigt strengere regels voor online platforms om illegale inhoud en desinformatie te verwijderen op basis van het principe: wat offline illegaal is, is ook online illegaal. Uit de toelichting van de DSA blijkt duidelijk dat het doelwit commerciële platforms zijn, maar het is onduidelijk in hoeverre wetenschappelijke en educatieve databanken onder de nieuwe wetgeving vallen. De Duitse minister gaf een pleidooi om non-profit educatieve en wetenschappelijke databanken uit de scope van de definitie van "online platform" te houden. Hiervoor pleitte Science Europe eerder ook voor. Op basis van de twee ingenomen posities gaat de Raad in onderhandeling met het Europees Parlement.
Kijkje in de keuken bij het Frans voorzitterschap
Ook de Fransen lieten voor het eerst doorschemeren waar zij volgend jaar prioriteiten aan willen geven tijdens hun voorzitterschap. Naast de aankomende strategie voor hoger onderwijs (verwacht januari 2022) en de grote conferentie voor de implementatie van de Mondiale benadering van O&I (maart 2022 in Marseille), zullen de Fransen ook inzetten op de zogenaamde knowledge square, om betere synergiën tussen hoger onderwijs, onderzoek en innovatie en de samenleving te realiseren. Tenslotte zal Frankrijk zich inzetten voor een Europese aanpak voor de hervorming van onderzoeks- en onderzoekersbeoordelingsystemen.
En meer..
Ook organiseerden de Slovenen een debat over hoe O&I bijdraagt aan grote Europese initiatieven, zoals het Fit for 55-pakket, New European Bauhaus initiatief en de European Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA). De lidstaten, waaronder Nederland, floten de Commissie terug als het gaat om afsnoepen van Horizon Europe (HE) budget aan andere grote groene en digitale EU programma’s. Het is niet dat de lidstaten hierop fel tegen zijn, maar vragen de Commissie voortaan dit tijdig af te stemmen met de onderzoeksministers. Ook liet het voorzitterschap weten dat inmiddels 35 partijen de Ljubljana Declaration on Gender Equality in Research and Innovation hebben onderschreven. Daarnaast presenteerde de Commissie de ESFRI Roadmap 2021, waarin elf nieuwe projecten voor onderzoeksinfrastructuren zijn opgenomen. Op 6 en 7 december 2021 vinden ook de ESFRI days plaats.
Context
De Commissie presenteerde in de zomer van 2021 het nieuwe Pact voor Onderzoek en Innovatie in het kader van de vernieuwde Europese Onderzoeksruimte. Centraal hierin staat een gezamenlijke benadering van Europese waarden en principes voor de onderzoekssector, rondom ethiek, onderzoeksvrijheid en gendergelijkheid. In een eerste reactie van de Raad kon de Commissie op steunen rekenen. De onderzoeksministers vroegen de Commissie om een implementatieplan, de ERA Policy Agenda. Het conceptplan werd toegejuicht door de kennissector, maar ook kritiek was er uit verschillende hoeken te horen.
