Urgentie: hoog
Maak liever vandaag dan morgen nog werk van associatie van het Verenigd Koninkrijk (VK) met Horizon Europe. Dat vragen de hoofden van 25 Europese onderzoeks- en innovatieorganisaties in een openbare brief aan Ursula von der Leyen, voorzitter van de Commissie. Daarmee scharen meer dan 1000 universiteiten, 56 wetenschapsacademies, 38 onderzoeksfinanciers, 33 rectorenconferenties en 120 regionale onderzoeksorganisaties zich achter de dringende boodschap om het VK toe te laten treden tot Horizon.
Gezamenlijk belang
Volgens de ondertekenaars betekent nog meer vertraging, of zelfs helemaal geen associatie, dat de onderzoeks- en concurrentiekracht van de EU en het VK significant verzwakt. Er zijn drie gebieden waarop zich dat concreet zou uiten. Ten eerste is samenwerking met het VK op het gebied van onderzoek en innovatie belangrijk om uit de coronacrisis te komen. Ten tweede is er een lange en succesvolle geschiedenis van Europees-Britse samenwerking op het gebied van onderzoek. Deze heeft zich bewezen door grote uitdagingen te tackelen en heeft bovendien bijgedragen aan de collectieve vooruitgang en economische groei. Tenslotte beschouwen de ondertekenaars associatie van het VK als essentieel om de groene en digitale transities in Europa te realiseren, net als de verwezenlijking van Europese strategische autonomie.
Gemaakte afspraken nakomen
De ondertekenaars onderstrepen dat de associatie van het VK een breekpunt nadert. In de handels- en samenwerkingsovereenkomst (de zogenaamde Brexitdeal) was reeds afgesproken dat het VK deel zou nemen aan Horizon Europe. Op basis van deze belofte zijn er door onderzoeksinstellingen al verschillende samenwerkingen opgezet met partners uit het VK, onder meer aangemoedigd door de Commissie en nationale overheden. Het feit dat er momenteel nog steeds geen zicht is op het waarmaken van die associatiebelofte betekent dat er grote risico’s zijn voor de levensvatbaarheid van toekomstige samenwerkingsprojecten, aldus de ondertekenaars.
Context
Door middel van een associatieverdrag kunnen ook niet EU-landen deelnemen aan Horizon Europe. Meestal gelden voor deze geassocieerde niet-EU landen wel strengere eisen dan voor lidstaten. Als onderdeel van de Brexitdeal werd er in december 2020 een akkoord bereikt over de associatie van het VK met Horizon Europe. De formalisatie van deze overeenkomst is sindsdien echter uitgebleven, mede dankzij de politieke impasse tussen de EU en het VK om Noord-Ierland. Het VK heeft reeds plannen gemaakt om onderzoek en innovatie vorm te geven buiten Horizon, voor het geval associatie mislukt. Tevens liet David Frost, Brits Brexitminister, weten dat hij het niet formaliseren van associatie met Horizon als een overtreding van de Brexitdeal beschouwt. Naast het VK zijn er momenteel ook problemen in de onderhandelingen met Zwitserland, dat zelf de kosten voor haar rekening neemt die het maakt als niet-geassocieerd derde land. Onlangs nam de Raad conclusies aan over het opstellen van een routekaart voor internationale samenwerking met belangrijke niet-geassocieerde derde landen die over een sterke O&I-basis beschikken.
