Neth-ER > Overige thema's

Dossier: Green Deal

De Green Deal is het plan van de Europese Commissie om van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Deze ambitie moet hand in hand gaan met de groei van een eerlijke, welvarende samenleving en een concurrerende economie. De Green Deal is zodoende een groeistrategie. In december 2019 is de Green Deal door de Commissie gepresenteerd. De ambities van de Green Deal zijn vastgelegd in de Europese klimaatwet, wat ervoor moet zorgen dat dat de Green Deal ambities worden ondersteund met accurate wetgeving. De klimaatwet bevat ook de tussentijdse doelstelling om de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met ten minste 55% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990, het zogenoemde fit for 55-pakket. De Green Deal valt onder de verantwoordelijkheid van Commissaris Frans Timmermans.

Laatste ontwikkelingen

De Commissie wil met het Green Deal Industrial Plan de productiecapaciteit voor groene technologie en producten versterken door simpelere regels, versnelde toegang tot financiering en vaardighedenontwikkeling. Het plan is het Europese antwoord op gelijksoortige initiatieven in de rest van de wereld, zoals de Amerikaanse Inflation Reduction Act. Het Green Deal Industrial Plan focust zich op vier pijlers, namelijk een versimpeld regelgevend kader, versnelde toegang tot financiering, vaardighedenontwikkeling en veerkrachtige waardeketens. Nieuwe Verordeningen moeten deze plannen in wetgeving gieten.

Verder zijn zeven Nederlandse steden geselecteerd voor de Pilot Cities als onderdeel van de EU stedenmissie. Hier houdt het niet op. Zes Nederlandse regio's zijn namelijk door de Commissie uitgekozen om deel te nemen aan de Klimaatadaptatie missie.

Daarnaast publiceerde de Commissie een nieuw technologieplan, waarbij de focus ligt op circulariteit en nieuwe technologie. Bedrijven in de bouw-, textiel- en energie-intensieve industrie moeten immers dringend vergroenen, en daarin spelen onderzoekers een belangrijke rol, aldus de Commissie.

Verder stond Neth-ER stil bij het New European Bauhaus (NEB), wat volgens Commissievoorzitter Von der Leyen de ‘ziel van de Green Deal’ is. De NEB roept echter nog altijd vragen op.

Laatste update: 24 maart 2023

Belang voor het kennisveld

Binnen de Green Deal zijn onderwijs, onderzoek en innovatie essentiële elementen om de klimaatdoelen te bereiken. De Commissie kondigt in de Green Deal de volgende acties aan op het gebied van onderwijs, wetenschap en innovatie:

Onderwijs: bij- en omscholing van toekomstige en huidige werknemers; het
opzetten van een Europees competentieraamwerk voor de ontwikkeling van kennis en vaardigheden met betrekking tot klimaatverandering; de ontwikkeling van een Europees netwerk voor uitwisselen ervaringen leraren omtrent duurzaamheidsactiviteiten en financiering voor de renovatie van school- en ziekenhuisgebouwen.
Onderzoek en innovatie: aanmoediging van open data en een multidisciplinaire aanpak; een nadruk op experiment in onderzoeks- en innovatiebeleid; ontwikkeling van innovatie-waardenketens door middel van de grootschalige ontwikkeling en inzet van nieuwe technologieën; samenwerking tussen EIT KIC’s, hogeronderwijsinstellingen, onderzoeksinstituten en bedrijven voor maximale impact en; financiering van veelbelovende start ups.

De acties op het gebied van onderwijs, onderzoek en innovatie hebben zich al verder uitgewerkt naar concrete ontwikkelingen. Zo heeft de Commissie in haar voorstel voor het nieuwe werkprogramma van de EIC een eenmalige Green Deal Call ter waarde van 350 miljoen euro in het kader van Horizon 2020 geïntroduceerd. Een groot deel van het bedrag richt zich op de EIC accelerator, welke start-ups en MKB ondersteunt bij het ontwikkelen en opschalen van baanbrekende innovaties. Daarnaast wordt in toenemende mate gesproken over de mogelijkheden van duurzame mobiliteit binnen de onderzoeks- en onderwijsprogramma’s, zoals het vergroenen van Eramus+ met goedkopere treintickets.

Bekostiging van de Green Deal: Het Green Deal Investeringsplan

Het Green Deal Investeringsplan (EGDIP) is het investeringsplan voor de Green Deal. Via het EGDIP wil de Commissie één biljoen euro aan duurzame investeringen mobiliseren om de ambitieuze doelen te voltooien. Het EGDIP wordt grotendeels gefinancierd uit de EU begroting. De financiële middelen van de Commissie worden uit het Meerjarig Financieel Kader (MFK) 2014-2020 en het MFK 2021-2027 gehaald. Het overige deel van het bedrag dient te komen vanuit publieke en private investeringen. De Commissie ontwikkelt prikkels die deze investeringen aantrekkelijker maken. Het Green Deal investeringsplan - om de ambities financieel mogelijk te maken- valt onder de verantwoordelijkheid van Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter voor een economie die werkt voor mensen.

Just Transition Mechanisme en Just Transition Fonds

Om te voorkomen dat sommige regio’s en sectoren hard worden geraakt door de transitie naar een groene economie, is het Just Transition Mechanisme (JTM) in het leven geroepen. Via dit mechanisme worden regio’s en sectoren die het meest worden geraakt door de transitie naar een groene economie financieel met ten minste €100 miljard euro gesteund. Het Just Transition Fonds (JTF) maakt onderdeel uit van het JTM. Investeringen uit het JTF worden ingezet op het gebied van onderzoek & innovatie; technologie & infrastructuur voor betaalbare schone energie; en omscholing en bijscholing van werknemers. Op die manier draagt het JTF bij aan het doel van het JTM om steun te bieden aan regio’s die economisch meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen en bij de ontwikkeling van vaardigheden die aansluiten op de arbeidsmarkt. Nederland heeft recht op 623 miljoen euro vanuit het JTF. Als het aan de Commissie ligt ontvangt de provincie Groningen het grootste gedeelte van deze investeringen.

Belangrijkste ontwikkelingen sinds de Green Deal presentatie

Mei 2022: Presentatie REPowerEU, het plan van de Commissie om Europa ruim vóór 2030 onafhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen, in het licht van de Russische invasie in Oekraïne
September 2021: Presentatie New European Bauhaus, een ecologisch, economisch en cultureel project, gericht op het combineren van design, duurzaamheid, toegankelijkheid, betaalbaarheid en investeringen om het Europese Green Deal te helpen realiseren
Juni 2021: De Europese klimaatwet wordt goedgekeurd door de Raad en het Parlement
December 2020: Lancering Europese klimaatpact, een EU-breed initiatief waarbij mensen, gemeenschappen en organisaties worden uitgenodigd deel te nemen aan klimaatactie en te bouwen aan een groener Europa
Januari 2020: Presentatie van het Green Deal investeringsplan en het JTM
December 2019: Presentatie van de Europese Green Deal