Dossier: Inclusie en Diversiteit

De EU hecht veel waarde aan de diversiteit van de Europese samenleving. Om deze diversiteit te waarborgen, is het vergroten van de inclusie een steeds grotere prioriteit in het Europees onderwijs- en onderzoeksbeleid. Hoewel de twee begrippen regelmatig in één adem worden genoemd, verwijst diversiteit naar de verscheidenheid tussen individuen en inclusie naar een toestand waarbij niemand wordt uitgesloten. Voor de wet bestaat er formele gelijkheid: alle mensen van gelijke waarde en moeten zij daarom gelijk behandeld worden. Het beginsel dat iedereen dezelfde kansen zou moeten genieten, kansengelijkheid, vergt aandacht en erkenning voor de diversiteit in de samenleving.


Laatste ontwikkelingen

The European Council of Doctoral Candidates and Junior Researchers (Eurodoc) is gestart met de campagne ‘’Women in Research’’. Hiermee wil men stereotypes rondom vrouwen in het onderzoeksveld aankaarten en aantonen dat onderzoekers, ongeacht sekse, een belangrijke rol spelen in de bevordering van de gemeenschappelijk kennis. De campagne liep tot met 8 maart, de Internationale vrouwendag.  

Ook stond Neth-ER stil bij het Gender Equality Plan, dat nu een jaar deel uitmaakt van Horizon Europe.  

Laatste update: 13 juni 2023


Europese pijler van Sociale Rechten

De Europese regeringsleiders hebben in 2017 tijdens de Sociale Top van Göteborg het startschot gegeven voor de Europese pijler van Sociale Rechten. De pijler bevat een twintigtal principes voor een sociaal, eerlijk en inclusief Europa vol kansen. De twintig principes zijn onder te verdelen in drie kerndoelen:

  • Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt.
  • Eerlijke werkcondities
  • Sociale bescherming en inclusie

In maart 2021 presenteert de Commissie een actieplan ter implementatie van de twintig principes.  Vijf van de twintig principes zijn direct verbonden aan acties die relevant zijn voor onderwijs, onderzoek en innovatie.

1. Onderwijs, opleiding en een leven lang leren, actie: Europese Vaardighedenagenda 2020-2025
2. Gendergelijkheid, actie: Gendergelijkheidsstrategie 2020-2025
3. Gelijke kansen, actie: EU Antiracisme actieplan 2020-2025
4. Actieve ondersteuning bij het vinden van werk, actie: Youth Employment Support package
17. Inclusie van personen met een handicap, actie: Strategie voor de rechten van mensen met een handicap 2021-2030

Tijdens de Sociale Top in Porto in mei 2021 verklaren de voorzitters van de Commissie, het Parlement, het Portugees voorzitterschap en de Europese sociale partners hun toewijding aan de drie kerndoelen vastgelegd in het actieplan voor 2030. In juni 2021 gaat ook de Europese Raad overstag en verwelkomt zij de kerndoelen van het actieplan, in overeenstemming met de Verklaring van Porto ondertekend op 8 mei.
 

Inclusie en diversiteit in onderwijs

Tijdens de Sociale Top in Göteborg van 2017 wordt ook voor het eerst gesproken over de Europese Onderwijsruimte (EEA).

  • 2018: Als onderdeel van een pakket om invulling te geven aan de EEA, wordt in 2018 een Europees referentiekader voor sleutelcompetenties voor een leven lang leren aangenomen waarin interculturele vaardigheden staan geformuleerd als voorwaarde voor de competenties omtrent cultureel bewustzijn en burgerschap.
  • 2020: De visie op de EEA gepresenteerd door de Commissie in september 2020 maakt inclusie en gendergelijkheid één van de zes dimensies voor de verwezenlijking van de EEA tegen 2025.
  • 2021: In februari 2021 nemen de Europese onderwijsministers het strategisch kader voor Europese samenwerking in onderwijs en opleiding tot 2030 (ET2030) aan, met als een van de hoofdprioriteiten het adresseren van diversiteit en het waarborgen van inclusie, inclusief een update van de benchmarks om dit na te streven.
  • 2021: De Europese onderwijsministers nemen eveneens in mei 2021 conclusies aan, waarin zij bevestigen dat kansengelijkheid, inclusie en onderwijssucces voor iedereen ten grondslag ligt van kwalitatief onderwijs.

Het Erasmus+-programma 2021-2027 voor onderwijssamenwerking en leermobiliteit hanteert een inclusie en diversiteitsstrategie om de inclusie van het programma te vergroten.

  • De strategie richt zich op diegenen die minder kansen genieten door één of meerdere uitsluitende factoren. Zoals in de Verordening staat omschreven, gaat het om “personen die om economische, sociale, culturele, geografische of gezondheidsredenen, wegens hun migrantenachtergrond, een handicap of onderwijsproblemen, of om enige andere reden, met inbegrip van een reden die aanleiding zou kunnen geven tot discriminatie […], kampen met belemmeringen die hen beletten daadwerkelijk toegang te krijgen tot de mogelijkheden die het programma biedt”.
  • Actieve implementatie van inclusie en diversiteitsbeleid is onderdeel van de beoordeling voor Erasmus+-accreditatie aan deelnemende instellingen. Ook is aandacht voor inclusie een horizontale prioriteit voor projectaanvragen binnen de strategische partnerschappen tussen instellingen.
  • Om studenten te ondersteunen faciliteert Erasmus+ voorbereidende bezoeken waarin ook de behoeften van de deelnemer worden geïdentificeerd. Daarnaast introduceert het nieuwe programma top-up beurzen voor de hierboven omschreven doelgroep, beschikbaar voor zowel de mobiliteitsacties als samenwerkingsprojecten.


Inclusie en diversiteit in onderzoek en innovatie

De Europese Onderzoeksruimte (ERA) heeft onder andere als doelstelling om gendergelijkheid en diversiteit in de wetenschap te bevorderen.

  • 2020: In de Commissiemededeling over de vernieuwde ERA van september 2020 komt terug dat hoewel diverse teams beter presteren, de genderbalans in Europese O&I-systemen blijvend onevenwichtig is. Ook diversiteit en de intersecties met etniciteit, handicaps en seksuele geaardheid, evenals op gender gebaseerde discriminatie en geweld behoeven beleidsmatige aandacht.

Ten grondslag van het strategisch plan 2021-2024 voor de implementatie van het O&I-programma Horizon Europe liggen een aantal sleutelprincipes, waaronder gendergelijkheid en inclusie.

  • Het plan heeft als één van de vier strategische oriëntaties het realiseren van een veerkrachtige en inclusieve Europese samenleving. Dit raakt aan alle zes de clusters binnen de tweede pijler van het programma, maar houdt in het bijzonder in dat er zal worden geïnvesteerd in kennis in de gezondheidszorg en medische technologische innovaties.
  • Pijler 2, cluster 2 richt zich uitsluitend op de inclusieve samenleving. Dit vertaalt zich naar O&I-activiteiten gericht op het elimineren van genderongelijkheid en sociaaleconomische ongelijkheden – inclusief die op basis van handicap, etniciteit en LGBTIQ – en het doorbreken van onbewuste vooroordelen en systemische structurele barrières.
  • Vanaf 2022 moeten onderzoeksinstellingen die aanspraak maken op financiering uit Horizon Europe een Gender Equality Plan aanleveren met de instellingsstrategie, en alle projectvoorstellen moeten de genderdimensie van het onderzoek onderbouwen.
  • De programmaonderdelen European Research Council (ERC) en European Innovation Council (EIC) besteden actief aandacht het bevorderen van gendergelijkheid. De ERC hanteert een eigen gendergelijkheidsplan 2021-2017, en de EIC onderneemt onder andere actie via het initiatief Women TechEU.

In de Nieuwe Europese Innovatieagenda, gepubliceerd op 5 juli 2022, is diversiteit en gendergelijkheid een overstijgende prioriteit. De Commissie plant begin 2023 een pilot voor een innovation gender and diversity index. De achterliggende gedachte is dat betere informatie zal leiden tot beter beleid op het gebied van diversiteit. In lijn hiermee zal in het tweede kwartaal van 2023 de EIC-regeling voor vrouwelijk ondernemerschap en leiderschap worden opengezet voor het EIT en het WomenTech EU-programma. De Commissie zal ook jonge vrouwelijke ondernemers blijven steunen via het EIT-project girls go circular. Dit project zal worden uitgebreid met deelnemers uit alle lidstaten, waardoor meer dan 40.000 vrouwelijke scholieren digitale en ondernemersvaardigheden worden onderwezen.

Voor informatie over de integratie en inclusie van vluchtelingen in het Europese onderwijsbeleid, zie dossier Kennis en Vluchtelingen.


Meer informatie: 

Website Commissie: The European Pillar of Social Rights in 20 principles
Website Commissie: Youth employment support
Persbericht Europese Raad: The Porto declaration
Publicatie EU: Aanbeveling van de Raad inzake sleutelcompetenties voor een leven lang leren
Publicatie Commissie: Erasmus+ and European Solidarity Corps Inclusion and Diversity Strategy
Publicatie ERC: ERC Scientific Council Gender equality plan 2021-2027
Artikel Neth-ER: De Commissie wil een sterk(er) sociaal Europa
Artikel Neth-ER: Update van Skills Agenda moet Europese vaardighedenrevolutie teweeg brengen
Artikel Neth-ER: Commissie presenteert nieuwe strategie voor een gendergelijk Europa
Artikel Neth-ER: Antiracisme Actieplan stuurt op gelijkheid
Artikel Neth-ER: Commissie wil toegang tot onderwijs voor personen met een handicap verbeteren
Artikel Neth-ER: Minimaal 60% van volwassenen neemt in 2030 deel aan onderwijs en training
Artikel Neth-ER: Commissie presenteert visie voor 2025 in mededeling Europese Onderwijsruimte
Artikel Neth-ER: Nieuwe doelen en benchmarks voor onderwijs en opleiding
Artikel Neth-ER: Onderwijsministers tekenen voor kansengelijkheid, Europese Universiteiten en bespreken toekomst hoger onderwijs
Artikel Neth-ER: Nieuwe ERA streeft naar versterken onderzoekssystemen en -carrières
Artikel Neth-ER: Het eerste strategisch plan van Horizon Europe
Artikel Neth-ER: Commissie wil meer vrouwelijke leiders in innovatie-ecosystemen
Artikel Neth-ER: Gendersegregatie blijft een probleem binnen het kennisveld in Europa
Artikel Neth-ER: Nadruk op onderwijs in planning Sociale Pijler
Artikel Neth-ER: Onderwijs belangrijk onderdeel van nieuwe sociale pijler EU
Artikel Neth-ER: Commissie presenteert nieuwe Europese Innovatieagenda en legt de focus op deep tech
Artikel Neth-ER: EIC nu echt van start

lees meer